ຄາດວ່າ ໃນທ້າຍປີນີ້ ຄືປະມານເດືອນຕຸລາ ຫຼືພະຈິກ ສານສູງ
ສຸດຂອງ ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຈະທໍາການຕັດສິນກ່ຽວກັບ
ຄໍາຮ້ອງຂອງກໍາປູເຈຍ ທີ່ຂໍໃຫ້ລົງຄວາມເຫັນກ່ຽວກັບກໍາມະສິດໃນເຂດຊາຍແດນທີ່ເປັນຂໍ້ຂັດ ແຍ້ງກັນ ລະຫວ່າງຕົນກັບປະ
ເທດໄທນັ້ນ. ໃນຊຸມປີ 1960 ສານໂລກ ທີ່ເອີ້ນວ່າ ສານຍຸຕິທໍາ
ສາກົນ International Court of Justice ຫຼື ICJ ໄດ້ປະກາດ ໃຫ້ວັດໂບຮານແຫ່ງນຶ່ງຢູ່ແອ້ມແອ້ມເຂດຊາຍແດນນັ້ນເປັນຂອງ
ກໍາປູເຈຍ ແຕ່ກໍບໍ່ໄດ້ຕັດສິນວ່າ ດິນດອນຢູ່ບໍລິເວນອ້ອມແອ້ມ
ວັດດັ່ງກ່າວ ເປັນກໍາມະສິດຂອງຝ່າຍໃດ. ການຕັດສິນອອກມາ
ຢ່າງແຈ້ງ ຂາວຂອງສານໂລກ ກ່ຽວກັບພື້ນທີ່ດັ່ງກ່າວ ກໍແມ່ນຈະ
ສ່ຽງໃຫ້ເກີດຄວາມ ເຄັ່ງຕຶງຂຶ້ນມາອີກໄດ້ ລະຫວ່າງສອງປະເທດ
ເພື່ອນບ້ານ ທີ່ໃນບໍ່ເທົ່າໃດປີຜ່ານມາ ໄດ້ນໍາໄປສູ່ການປະທະກັນ
ທາງທະຫານຫຼາຍບັ້ນ ຈົນເຖິງຂັ້ນມີການເສຍຊີວິດ. Daniel
Schearf ຜູ້ສື່ຂ່າວວີໂອເອ ມີລາຍງານເລຶ່ອງນີ້ ຈາກບາງກອກ
ຊຶ່ງທອງປານ ຈະນໍາມາສະເໜີທ່ານໃນ ອັນດັບຕໍ່ໄປ.
ເບິ່ງວີດິໂອ ລາຍງານນີ້ ເປັນພາສາລາວ:
ເມື່ອສອງປີຜ່ານມາ ພວກຊາວໄທຫົວຊາດນິຍົມ ໄດ້ທວງໃຫ້ຫ້ອງການວັດທະນະທໍາ ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ຖອນວັດແຫ່ງນຶ່ງຂອງກໍາປູເຈຍອອກ ຈາກບັນຊີພວກສະຖານ
ທີ່ມໍລະດົກໂລກ.
ພວກຊາວໄທຫົວຊາດນິຍົມ ຖືວ່າການຮັບຮູ້ດັ່ງກ່າວເປັນການສູນເສຍອະທິປະໄຕ ຂອງໄທ ທີ່ເກີດຈາກການຕັດສິນໂດຍສານສູງສຸດຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ຫຼື ຢູເອັນ ເມື່ອປີ 1962.
ສານຍຸຕິທໍາສາກົນ ຫຼືສານໂລກ ໄດ້ຕັດສິນໃຫ້ວັດໂບຮານດັ່ງກ່າວ ເປັນກໍາມະສິດຂອງ ກໍາປູເຈຍ ແຕ່ໄດ້ປະຕິເສດ ຈົນມາຮອດປີນີ້ ທີ່ຈະຕັດສິນວ່າຝ່າຍໃດເປັນເຈົ້າຂອງພື້ນທີ່
ບໍລິເວນອ້ອມວັດນັ້ນແທ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ພົງສຸດທີ່ຣັກ ແຫ່ງສະຖາບັນຄວາມໝັ້ນຄົງແລະການສຶກສາລະຫວ່າງ
ຊາດ ທີ່ບາງກອກ ເວົ້າວ່າ ມັນຈະເປັນການດີທີ່ສຸດ ຖ້າຫາກສານປ່ອຍເລື້ອງການເປັນ ກໍາມະສິດນັ້ນ ແບບຄຸມເຄືອໄວ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ຂ້າພະເຈົ້າຫວັງວ່າ ເທື່ອນີ້ ພວກເຮົາຈະເຫັນການຕັດສິນ ແບບຄຸມເຄືອທໍານອງດຽວກັນ ຊຶ່ງຈະເປັນການບັງຄັບໃຫ້ລັດຖະບານ ກໍາປູເຈຍ
ແລະໄທ ມານັ່ງລົງເຈລະຈາຕົກລົງກັນເອົາເອງ ເພາະວ່າ ດຽວນີ້ພວກເຮົາມີສອງ
ລັດຖະບານ ທີ່ເບິ່ງຊົງວ່າພໍຈະເວົ້າກັນໄດ້.”
ຄວາມເຄ່ງຕຶງກ່ຽວກັບບັນຫາດັ່ງກ່າວນີ້ ພາໃຫ້ເກີດການປະທະກັນເປັນບາງຄັ້ງບາງຄາວ
ລະຫວ່າງໄທແລະກໍາປູເຈຍ ຢູ່ຕາມເຂດຊາຍແດນຕິດກັນນັ້ນ ທີ່ຍັງຜົນໃຫ້ມີຄົນເສຍຊີວິດ
ໄປປະມານ 20 ຄົນ ແລະຊາວບ້ານຢູ່ເຂດໃກ້ຄຽງຫຼາຍສິນພັນຄົນ ຕ້ອງໄດ້ພາກັນຫຼົບໜີ
ເພື່ອຄວາມປອດໄພ.
ເບິ່ງວີດິໂອພາສາອັງກິດ ກ່ຽວກັບລາຍງານນີ້:
ວັດໂບຮານທີ່ວ່ານີ້ ຄືວັດຮິນດູຂະເໝນ ອາຍຸ 900 ປີ ທີ່ເອີ້ນເປັນພາສາຂະເໜນວ່າ Preah Vihear ແລະ ວັດເຂົາພະວິຫານ ໃນພາສາໄທ ແລະຖືກເພພັງໄປໃນການສູ້ ລົບກັນ.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າອີກວ່າ ກໍລະນີພິພາດກັນຕາມເຂດຊາຍແດນນັ້ນ ແມ່ນ ຖືກຊຸກຍູ້ສົ່ງ ເສີມ ໂດຍພວກຝ່າຍຄ້ານຂອງອະດີດນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ທັກ ສິນ ຊິນນະວັດ ທີ່ພັດຖິ່ນ ອາໄສຢູ່ຕ່າງປະເທດ ໃນຂະນະນີ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ການຍົກເອົາ ເລື້ອງການຈັດວັດພະວິຫານເຂົ້າຢູ່ໃນບັນຊີ ສະຖານທີ່ມໍລະດົກໂລກ ມາເປັນເລື້ອງທາງການເມືອງນັ້ນ ແມ່ນເປັນບົດບາດນຶ່ງ
ຂອງການເມືອງພາຍໃນປະເທດຂອງໄທຢູ່ແລ້ວ. ໃນຂະນະດຽວກັນ ຝ່າຍກໍາປູ
ເຈຍ ກໍຄືນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ຮຸນເຊນ ນັ້ນ ກໍບໍ່ໄດ້ຊ່ວຍຫຍັງ ໂດຍການເຂົ້າຂ້າງຢູ່ໃນການແບ່ງແຍກໃນໄທນັ້ນ ຄືດ້ວຍການໄປເຂົ້າຂ້າງທ່ານທັກສິນ ຊິນນະວັດ.”
ອິນໂດເນເຊຍໄດ້ພະຍາຍາມຈະເປັນຜູ້ໄກ່ເກ່ຍຂໍ້ຂັດແຍ້ງກັນນີ້ ແຕ່ກອງທັບໄທບໍ່ອະນຸຍາດ
ໃຫ້ພວກສັງເກດການ ເຂົ້າໄປໃນເຂດຊາຍແດນ.
ນັກວິເຄາະການເມືອງ ທິຕິນັນ ພົງສຸດທີ່ຣັກ ກ່າວຕໍ່ໄປວ່າ ແນວໃດກໍຕາມ ຄວາມສໍາພັນ ລະຫວ່າງໄທກັບກໍາປູເຈຍ ໄດ້ດີຂຶ້ນ ຫຼັງຈາກທີ່ນ້ອງສາວຂອງທ່ານທັກສິນ ກໍຄືທ່ານນາງ
ຢິ່ງລັກ ຊິນນະວັດ ໄດ້ຖືກເລືອກຕັ້ງໃຫ້ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ແລະຝ່າຍກອງທັບໄທນັ້ນ
ກໍເກີດມີຄວາມລັງເລໃຈ ຂຶ້ນມາ.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ເວລານີ້ ແມ່ນວ່າບໍ່ມີການໜຸນຫຼັງ ຫຼືມີການໜຸນຫຼັງໂດຍກົງ ຈາກແຫຼ່ງອື່ນໃດເພື່ອປຸກປັ່ນ ຍຸຍົງໃຫ້ກອງທັບອອກມາຕໍ່ຕ້ານອີກ ສະນັ້ນ ຈຶ່ງມີ
ສະພາບການທີ່ເອື້ອອໍານວຍ ຫຼາຍກວ່າເມື່ອປີ 2011 ສໍາລັບກອງທັບໄທ ທີ່ຈະ
ເຄົາລົບຜົນການຕິດສິນຂອງສານໂລກ ບໍ່ວ່າມັນຈະອອກມາໃນຮູບໃດກໍຕາມ.”
ສໍາລັບພວກຄົນທ້ອງຖິ່ນທີ່ອາໄສຢູ່ຕາມເຂດຊາຍແດນດັ່ງກ່າວນັ້ນ ບໍ່ວ່າສານໂລກຈະຕັດສິນ
ຢ່າງໃດກໍຕາມ ເຂົາເຈົ້າກໍແມ່ນຕ້ອງການສັນຕິພາບ ຫຼາຍກ່ວາການເມືອງ ເພື່ອວ່າການ
ດໍາລົງຊີວິດ ແລະການຄ້າຂາຍ ຈະສາມາດກັບຄືນສູ່ ສະພາບປົກກະຕິໄດ້.
ສຸດຂອງ ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຈະທໍາການຕັດສິນກ່ຽວກັບ
ຄໍາຮ້ອງຂອງກໍາປູເຈຍ ທີ່ຂໍໃຫ້ລົງຄວາມເຫັນກ່ຽວກັບກໍາມະສິດໃນເຂດຊາຍແດນທີ່ເປັນຂໍ້ຂັດ ແຍ້ງກັນ ລະຫວ່າງຕົນກັບປະ
ເທດໄທນັ້ນ. ໃນຊຸມປີ 1960 ສານໂລກ ທີ່ເອີ້ນວ່າ ສານຍຸຕິທໍາ
ສາກົນ International Court of Justice ຫຼື ICJ ໄດ້ປະກາດ ໃຫ້ວັດໂບຮານແຫ່ງນຶ່ງຢູ່ແອ້ມແອ້ມເຂດຊາຍແດນນັ້ນເປັນຂອງ
ກໍາປູເຈຍ ແຕ່ກໍບໍ່ໄດ້ຕັດສິນວ່າ ດິນດອນຢູ່ບໍລິເວນອ້ອມແອ້ມ
ວັດດັ່ງກ່າວ ເປັນກໍາມະສິດຂອງຝ່າຍໃດ. ການຕັດສິນອອກມາ
ຢ່າງແຈ້ງ ຂາວຂອງສານໂລກ ກ່ຽວກັບພື້ນທີ່ດັ່ງກ່າວ ກໍແມ່ນຈະ
ສ່ຽງໃຫ້ເກີດຄວາມ ເຄັ່ງຕຶງຂຶ້ນມາອີກໄດ້ ລະຫວ່າງສອງປະເທດ
ເພື່ອນບ້ານ ທີ່ໃນບໍ່ເທົ່າໃດປີຜ່ານມາ ໄດ້ນໍາໄປສູ່ການປະທະກັນ
ທາງທະຫານຫຼາຍບັ້ນ ຈົນເຖິງຂັ້ນມີການເສຍຊີວິດ. Daniel
Schearf ຜູ້ສື່ຂ່າວວີໂອເອ ມີລາຍງານເລຶ່ອງນີ້ ຈາກບາງກອກ
ຊຶ່ງທອງປານ ຈະນໍາມາສະເໜີທ່ານໃນ ອັນດັບຕໍ່ໄປ.
ເບິ່ງວີດິໂອ ລາຍງານນີ້ ເປັນພາສາລາວ:
ເມື່ອສອງປີຜ່ານມາ ພວກຊາວໄທຫົວຊາດນິຍົມ ໄດ້ທວງໃຫ້ຫ້ອງການວັດທະນະທໍາ ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ຖອນວັດແຫ່ງນຶ່ງຂອງກໍາປູເຈຍອອກ ຈາກບັນຊີພວກສະຖານ
ທີ່ມໍລະດົກໂລກ.
ພວກຊາວໄທຫົວຊາດນິຍົມ ຖືວ່າການຮັບຮູ້ດັ່ງກ່າວເປັນການສູນເສຍອະທິປະໄຕ ຂອງໄທ ທີ່ເກີດຈາກການຕັດສິນໂດຍສານສູງສຸດຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ຫຼື ຢູເອັນ ເມື່ອປີ 1962.
ສານຍຸຕິທໍາສາກົນ ຫຼືສານໂລກ ໄດ້ຕັດສິນໃຫ້ວັດໂບຮານດັ່ງກ່າວ ເປັນກໍາມະສິດຂອງ ກໍາປູເຈຍ ແຕ່ໄດ້ປະຕິເສດ ຈົນມາຮອດປີນີ້ ທີ່ຈະຕັດສິນວ່າຝ່າຍໃດເປັນເຈົ້າຂອງພື້ນທີ່
ບໍລິເວນອ້ອມວັດນັ້ນແທ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ພົງສຸດທີ່ຣັກ ແຫ່ງສະຖາບັນຄວາມໝັ້ນຄົງແລະການສຶກສາລະຫວ່າງ
ຊາດ ທີ່ບາງກອກ ເວົ້າວ່າ ມັນຈະເປັນການດີທີ່ສຸດ ຖ້າຫາກສານປ່ອຍເລື້ອງການເປັນ ກໍາມະສິດນັ້ນ ແບບຄຸມເຄືອໄວ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ຂ້າພະເຈົ້າຫວັງວ່າ ເທື່ອນີ້ ພວກເຮົາຈະເຫັນການຕັດສິນ ແບບຄຸມເຄືອທໍານອງດຽວກັນ ຊຶ່ງຈະເປັນການບັງຄັບໃຫ້ລັດຖະບານ ກໍາປູເຈຍ
ແລະໄທ ມານັ່ງລົງເຈລະຈາຕົກລົງກັນເອົາເອງ ເພາະວ່າ ດຽວນີ້ພວກເຮົາມີສອງ
ລັດຖະບານ ທີ່ເບິ່ງຊົງວ່າພໍຈະເວົ້າກັນໄດ້.”
ຄວາມເຄ່ງຕຶງກ່ຽວກັບບັນຫາດັ່ງກ່າວນີ້ ພາໃຫ້ເກີດການປະທະກັນເປັນບາງຄັ້ງບາງຄາວ
ລະຫວ່າງໄທແລະກໍາປູເຈຍ ຢູ່ຕາມເຂດຊາຍແດນຕິດກັນນັ້ນ ທີ່ຍັງຜົນໃຫ້ມີຄົນເສຍຊີວິດ
ໄປປະມານ 20 ຄົນ ແລະຊາວບ້ານຢູ່ເຂດໃກ້ຄຽງຫຼາຍສິນພັນຄົນ ຕ້ອງໄດ້ພາກັນຫຼົບໜີ
ເພື່ອຄວາມປອດໄພ.
ເບິ່ງວີດິໂອພາສາອັງກິດ ກ່ຽວກັບລາຍງານນີ້:
ວັດໂບຮານທີ່ວ່ານີ້ ຄືວັດຮິນດູຂະເໝນ ອາຍຸ 900 ປີ ທີ່ເອີ້ນເປັນພາສາຂະເໜນວ່າ Preah Vihear ແລະ ວັດເຂົາພະວິຫານ ໃນພາສາໄທ ແລະຖືກເພພັງໄປໃນການສູ້ ລົບກັນ.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າອີກວ່າ ກໍລະນີພິພາດກັນຕາມເຂດຊາຍແດນນັ້ນ ແມ່ນ ຖືກຊຸກຍູ້ສົ່ງ ເສີມ ໂດຍພວກຝ່າຍຄ້ານຂອງອະດີດນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ທັກ ສິນ ຊິນນະວັດ ທີ່ພັດຖິ່ນ ອາໄສຢູ່ຕ່າງປະເທດ ໃນຂະນະນີ້.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ການຍົກເອົາ ເລື້ອງການຈັດວັດພະວິຫານເຂົ້າຢູ່ໃນບັນຊີ ສະຖານທີ່ມໍລະດົກໂລກ ມາເປັນເລື້ອງທາງການເມືອງນັ້ນ ແມ່ນເປັນບົດບາດນຶ່ງ
ຂອງການເມືອງພາຍໃນປະເທດຂອງໄທຢູ່ແລ້ວ. ໃນຂະນະດຽວກັນ ຝ່າຍກໍາປູ
ເຈຍ ກໍຄືນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ຮຸນເຊນ ນັ້ນ ກໍບໍ່ໄດ້ຊ່ວຍຫຍັງ ໂດຍການເຂົ້າຂ້າງຢູ່ໃນການແບ່ງແຍກໃນໄທນັ້ນ ຄືດ້ວຍການໄປເຂົ້າຂ້າງທ່ານທັກສິນ ຊິນນະວັດ.”
ອິນໂດເນເຊຍໄດ້ພະຍາຍາມຈະເປັນຜູ້ໄກ່ເກ່ຍຂໍ້ຂັດແຍ້ງກັນນີ້ ແຕ່ກອງທັບໄທບໍ່ອະນຸຍາດ
ໃຫ້ພວກສັງເກດການ ເຂົ້າໄປໃນເຂດຊາຍແດນ.
ນັກວິເຄາະການເມືອງ ທິຕິນັນ ພົງສຸດທີ່ຣັກ ກ່າວຕໍ່ໄປວ່າ ແນວໃດກໍຕາມ ຄວາມສໍາພັນ ລະຫວ່າງໄທກັບກໍາປູເຈຍ ໄດ້ດີຂຶ້ນ ຫຼັງຈາກທີ່ນ້ອງສາວຂອງທ່ານທັກສິນ ກໍຄືທ່ານນາງ
ຢິ່ງລັກ ຊິນນະວັດ ໄດ້ຖືກເລືອກຕັ້ງໃຫ້ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ແລະຝ່າຍກອງທັບໄທນັ້ນ
ກໍເກີດມີຄວາມລັງເລໃຈ ຂຶ້ນມາ.
ທ່ານ ທິຕິນັນ ເວົ້າວ່າ: “ເວລານີ້ ແມ່ນວ່າບໍ່ມີການໜຸນຫຼັງ ຫຼືມີການໜຸນຫຼັງໂດຍກົງ ຈາກແຫຼ່ງອື່ນໃດເພື່ອປຸກປັ່ນ ຍຸຍົງໃຫ້ກອງທັບອອກມາຕໍ່ຕ້ານອີກ ສະນັ້ນ ຈຶ່ງມີ
ສະພາບການທີ່ເອື້ອອໍານວຍ ຫຼາຍກວ່າເມື່ອປີ 2011 ສໍາລັບກອງທັບໄທ ທີ່ຈະ
ເຄົາລົບຜົນການຕິດສິນຂອງສານໂລກ ບໍ່ວ່າມັນຈະອອກມາໃນຮູບໃດກໍຕາມ.”
ສໍາລັບພວກຄົນທ້ອງຖິ່ນທີ່ອາໄສຢູ່ຕາມເຂດຊາຍແດນດັ່ງກ່າວນັ້ນ ບໍ່ວ່າສານໂລກຈະຕັດສິນ
ຢ່າງໃດກໍຕາມ ເຂົາເຈົ້າກໍແມ່ນຕ້ອງການສັນຕິພາບ ຫຼາຍກ່ວາການເມືອງ ເພື່ອວ່າການ
ດໍາລົງຊີວິດ ແລະການຄ້າຂາຍ ຈະສາມາດກັບຄືນສູ່ ສະພາບປົກກະຕິໄດ້.
