ສະບາຍດີທ່ານຜູ້ຟັງທີ່ເຄົາລົບໃນຄ່ຳຄືນນີ້ ທ່ານຈະຟັງເລື້ອງລາວການ ມາຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງເດັກຍິງມົ້ງຄົນນຶ່ງກັບຄອບຄົວຢູ່ສະຫະລັດ. ເມື່ອໃຫຍ່ຂຶ້ນມານາງໄດ້ກາຍມາເປັນຜູ້ນຳທີ່ສຳຄັນບໍ່ພຽງແຕ່ຢູ່ໃນປະຊາຄົມຊາວມົ້ງເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງຢູ່ໃນວົງການບໍລິຫານການສຶກສາຂອງລັດເມນີໂຊຕາອີກ. ແມ່ຍິງຄົນນີ້ແມ່ນໃຜ ແລະມີປະຫວັດຄວາມເປັນມາຢ່າງໃດນັ້ນ ຂໍເຊີນທ່ານຮັບຟັງ ການສຳພາດ ຈາກບົວສະຫວັນໄດ້ ໃນອັນດັບຕໍ່ໄປ.
ທ່ານນາງໂບ ທາວ ຢູຣັບເບ (Bo Thao Urabe), ຜູ້ນຳທີ່ສຳຄັນທ່ານນຶ່ງໃນປະຊາຄົມອາເມຣິກັນເຊື້ອສາຍລາວເຜົ່າມົ້ງ ໃນລັດ ມິນເນໂຊຕາ. ທ່ານນາງຍັງເປັນຜູ້ນຶ່ງໃນຄະນະກຳມະການດ້ານບໍລິຫານຂອງມະຫາວິທະຍາໄລ ລັດມີນີໂຊຕານຳອີກ. ກ່ອນຈະມາເຖິງຈຸດນີ້ໄດ້ທ່ານນາງໂບເລົ່າເຖິງປະຫວັດຂອງທ່ານນາງຕັ້ງແຕ່ຕອນຍັງນ້ອຍຈົນເຖິງຕອນພໍ່ແມ່ພາມາຢູ່ອາເມຣິກາສູ່ຟັງວ່າ:
“ຂ້ອຍເກີດຢູ່ລາວ ແລະຄອບຄົວຂອງຂ້ອຍຢູ່ທີ່ນັ້ນຈົນຮອດອາຍຸ 3 ປີ, ໃນທີ່ ສຸດຄອບຄົວຂອງຂ້ອຍກໍໄດ້ເປັນອົບພະຍົບເດີນທາງໄປຢູ່ໄທ. ພວກເຮົາໄດ້ອາໄສຢູ່ສູນອົບພະຍົບນ້ຳຍາວເປັນເວລາ 3 ປີ. ແລະຫຼັງຈາກນັ້ນ ພວກເຮົາໄດ້ ມາຕັ້ງຖິ່ນຖານໃຫມ່ໃນນະຄອນຊີຄາໂກ. ພໍ່ແມ່ຂອງຂ້ອຍໄປຢູ່ຊີຄາໂກກໍເພາະ ວ່າຂ້ອຍມີລຸງສອງຄົນທີ່ໄດ້ມາຢູ່ອາເມລິກາກ່ອນແລ້ວ ແລະພວກ ເພິ່ນອາໄສຢູ່ ໃນເຂດຊີຄາໂກ. ຖ້າເຈົ້າຮູ້ຊີຄາໂກກໍຈະຮູ້ວ່າມັນມີຄວາມແຕກຕ່າງ ກັນກັບປະ ເທດໄທ ຫຼືລາວຫລາຍຊ່ຳໃດ. ມັນຄ້າຍຄືກັບເມືອງຫຼວງທີ່ໃຫ່ຍ, ມີຕຶກສູງໆ.”
ການທີ່ອອກຈາກບ້ານເກີດເມືອງນອນທີ່ເປັນເຂດຊົນນະບົດຊຶ່ງຄົນສ່ວນໃຫຍ່ມີອາຊີບເຮັດໄຮ່ເຮັດນານັ້ນ ມັນກໍເປັນການຍາກສຳລັບຄອບຄົວຊາວເຜົ່າມົ້ງກໍຄືຄອບຄົວທ່ານນາງໂບເອງ ທີ່ຈະປັບຕົວໄດ້ໃນບ່ອນຕັ້ງຖິ່ນຖານໃໝ່ ຊຶ່ງທ່ານເລົ່າເຖິງຄວາມຫຍຸ້ງຍາກນັ້ນສູ່ຟັງວ່າ:
“ພວກເຮົາອາໄສຢູ່ທີ່ນັ້ນ ໄດ້ສອງສາມປີໜີ້ຫລະ. ນັ້ນແມ່ນບ່ອນທີ່ຂ້ອຍໄປເຂົ້າ ໂຮງຮຽນປະຖົມ. ຂ້ອຍຄິດວ່າເຈົ້າຮູ້ຈັກຊາວມົ້ງດີ ສ່ວນຫລາຍແລ້ວເຂົາເຈົ້າເປັນ ຊາວໄຮ່ຊາວນາຢູ່ລາວ, ແລະເມື່ອເຂົາເຈົ້າຢູ່ໃນສູນອົບພະຍົບເຂົາເຈົ້າກໍ່ເຮັດໄຮ່ ບໍ່ໄດ້. ເຂົາເຈົ້າພຽງແຕ່ເຮັດໄຮ່ອ້ອມເຮືອນຂອງເຂົາເຈົ້າ. ແລະບາງເທື່ອເຂົາເຈົ້າໄດ້ໄປອອກແຮງງານຮັບຈ້າງເຮັດໄຮ່ເຮັດນາໃຫ້ຄົນໄທ. ແຕ່ເມື່ອມາຮອດປະເທດນີ້ແລ້ວເຂົາເຈົ້າຢາກເຮັດໄຮ່ອີກ. ແຕ່ວ່າຢູ່ໃນຊີຄາໂກ ບໍ່ມີພື້ນທີ່ກະສິກໍາ ຫຼາຍເພາະວ່າມັນເປັນເຂດຕົວເມືອງ, ມັນເປັນເມືອງໃຫຍ່. ສະນັ້ນ ລຸງຂ້ອຍ ບາງຄົນຈຶ່ງຍ້າຍໄປຢູ່ວິສຄອນຊິນ. ຢູ່ລັດວິສຄອນຊິນມີເນື້ອທີ່ເຮັດໄຮ່ຫຼາຍທີ່ ຊາວເຜົ່າມົ້ງສາມາດເຂົ້າເຖິງໄດ້. ສະນັ້ນພວກເຮົາຈຶ່ງຍ້າຍໄປຢູ່ເຂດນຶ່ງທີ່ເອີ້ນ ວ່າ Fox Valley ຫລືຮ່ອມພູໝາຈອກ. ພວກເຮົາໄດ້ອາໄສຢູ່ໃນຕົວເມືອງນ້ອຍໆທີ່ມີໄຟແດງແຕ່ພຽງບ່ອນດຽວ ມັນປັນເຂດຊົນນະບົດ ແຕ່ມັນກໍບໍ່ມີບັນຫາຫຍັງສຳລັບຄົນມາແຕ່ລາວ. ພວກເຮົາຢູ່ທີ່ນັ້ນຈົນຂ້ອຍໄດ້ເຂົ້າໂຮງຮຽນມັດ ທະຍົມປາຍ. ໃນວິສຄອນຊິນຄອບຄົວຂອງຂ້ອຍເຮັດໄຮ່ຫຼາຍ ແລະພໍ່ແມ່ຂອງ ຂ້ອຍເຮັດວຽກໃຫ້ຫຼາຍບໍລິສັດ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ພໍ່ຂອງຂ້ອຍຢາກຮຽນແປງລົດຍົນ. ໃນເຊນທ໌ພອລເຂົາເຈົ້າມີໂຄງການສໍາລັບທຸກຄົນ ແລະບໍ່ຈໍາເປັນຕ້ອງມີ ການ ສຶກສາໃນມັດທະຍົມ. ສະນັ້ນພວກເຮົາຈຶ່ງຍ້າຍມາຢູ່ເມືອງເຊນທ໌ພອລ ລັດມິນເນໂຊຕາ.”
ການທີ່ເປັນເດັກນ້ອຍທີ່ມາຈາກລາວກໍຍິ່ງຕ້ອງໄດ້ປັບຕົວຫລາຍທີ່ສຸດ ເມື່ອໄປເຂົ້າໂຮງຮຽນກັບເພື່ອນຮ່ວມຫ້ອງຮຽນທີ່ມາຈາກຊົນຊາດຊົນເຜົ່າອື່ນ ທີ່ມີວັດທະນາທຳ ແລະພື້ນຖານຄອບຄົວທີ່ແຕກຕ່າງກັນທ່ານນາງໂບເລົ່າເຖິງປະສົບການ ໃນການປັບຕົວຢູ່ໃນແຕ່ລະບ່ອນທີ່ຄອບຄົວຂອງທ່ານນາງຍ້າຍໄປຢູ່ໃຫ້ວີໂອເອຟັງວ່າ:
“ຕອນນັ້ນເປັນຄັ້ງທຳອິດທີ່ຂ້ອຍໄດ້ເຂົ້າໂຮງຮຽນກັບນັກຮຽນທີ່ເປັນຊາວເຜົ່າມົ້ງ ນຳກັນຫຼາຍໆຄົນ. ຢູ່ຊີຄາໂກໝູ່ໃນຫ້ອງຂອງຂ້ອຍ ສ່ວນຫຼາຍເປັນຄົນຜິວດຳ ແລະໃນວິສຄອນຊິນໝູ່ຮ່ວມຫ້ອງຮຽນຂ້ອຍສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຄົນຜິວຂາວ. ເວລາ ຂ້ອຍມາເມືອງເຊນທ໌ພອລ ໝູ່ຮ່ວມຫ້ອງຮຽນຂອງຂ້ອຍສ່ວນຫຼາຍ ແມ່ນ ເດັກ ນ້ອຍຊາວມົ້ງນຳກັນ. ສະນັ້ນ, ຂ້ອຍກໍ່ເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນແລະໃຊ້ເວລາຮຽນໃນມັດ ທະຍົມປາຍກັບຊຸມຊົນຊາວມົ້ງຢູ່ນີ້. ເມື່ອຮຽນຈົບ, ພໍ່ແມ່ຂ້ອຍຢາກໃຫ້ພວກເຮົາ ໄປຮຽນຕໍ່ຢູ່ສະເໝີ, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າບໍ່ເຄີຍເຂົ້າໂຮງຮຽນຈັກເທື່ອ, ເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງບໍ່ຮູ້ ວ່າຈະສະໜັບສະໜູນພວກເຮົາແນວໃດ. ສະນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງປ່ອຍໃຫ້ພວກ ເຮົາຊອກຫາວິທີທາງຊ່ວຍຕົນເອງ ແລະໃນທີ່ສຸດຂ້ອຍກໍໄປມະຫາວິທະຍາໄລ ລັດມິນເນໂຊຕາ.”
ລັດມິນເນໂຊຕາ ເປັນລັດທີ່ໃຫຍ່ຕັ້ງຢູ່ເຂດເໜືອຂອງພາກຕາເວັນຕົກຕອນກາງຂອງສະຫະລັດ ແລະມີອາກາດໜາວເຢັນ. ໃນຊຸມປີ 1980 ນັ້ນ ແມ່ນມີປະຊາຄົມປະມານ 17 ພັນກວ່າຄົນ ທີ່ມາຕັ້ງຖິ່ນຖານບ້ານເຮືອນຢູ່ກ່ອນຄອບຄົວຂອງທ່ານນາງໂບຍ້າຍໄປຢູ່. ຕັ້ງແຕ່ຕອນເລີ້ມຮຽນປະລິນຍາຕີໃນມະຫາວິທະຍາໄລລັດມີເນໂຊຕານັ້ນທ່ານນາງໂບກໍພະຍາຍາມຮຽນຮູ້ ແລະເຮັດຫລາຍຢ່າງທຳອິດແມ່ນລອງເປັນນານຄູ ແລະຕໍ່ມາລອງຮຽນໝໍເພາະອາຊີບສອງຢ່າງນີ້ຢູ່ລາວແມ່ນໄດ້ຮັບຄວາມນັບຖືຫລາຍ ແຕ່ວ່າສຸດທ້າຍທ່ານນາງຈຶ່ງພົບວ່າຕົນເອງມັກຊ່ວຍເຫລືອຄົນທີ່ປະສົບບັນຫາໃນການປັບຕົວເຂົ້າກັບບ່ອນຕັ້ງຖິ່ນຖານໃໝ່ ຈຶ່ງໄດ້ປ່ຽນວິຊາຮຽນມາເປັນວິທະຍາສາດສັງຄົມກ່ຽວກັບຄອບຄົວຊຶ່ງເປັນວິຊາທີ່ຮຽນຮູ້ກ່ຽວກັບການພົວພັນໃນຄອບຄົວແລະພະລັງຜັກດັນຂອງການພົວພັນນັ້ນ ໂດຍໃຊ້ປະສົບການຂອງທ່ານນາງເອງເປັນແຮງບັນດານໃຈ ຊຶ່ງທ່ານນາງເລົ່າສູ່ຟັງວ່າ:
“ຂ້ອຍເຕີບໃຫຍ່ຂຶ້ນຢູ່ອາເມຣິກາ ກັບພໍ່ແມ່ທີ່ເປັນຊາວອົບພະຍົບ, ມັນເປັນເລື້ອງ ທີ່ຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍ ເພາະວ່າຂ້ອຍເຫັນວ່າພໍ່ແມ່ເຮັດວຽກຫນັກຫຼາຍປານໃດ ພວກ ເພິ່ນພົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫລາຍໃນການຫາລ້ຽງພວກເຮົາ. ແຕ່ຂ້ອຍຜັດພະຍາ ຍາມເປັນເດັກນ້ອຍອາເມຣິກັນ ແລະມີສະພາບທີ່ຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍ. ແຕ່ຂ້ອຍຍັງຕ້ອງປະເຊີນກັບການຈໍາແນກເຊື້ອຊາດ ແລະຊົນຊັ້ນຫຼາຍອີກໃນ ຊີວິດຂອງຂ້ອຍ.” ການເປັນຍິງຫນຸ່ມໃນວັດທະນະທໍາທີ່ເຊື່ອວ່າຈຸດປະສົງຂອງການເປັນ ແມ່ຍິງ ແມ່ນເພື່ອແຕ່ງງານແລະຮັບໃຊ້ຜົວຂອງເຈົ້າແມ່ນມີຄວາມທ້າທາຍຫລາຍ ເພາະຂ້ອຍບໍ່ເຊື່ອໃນສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນວ່າມັນຖືກຕ້ອງ. ຂ້ອຍກໍຕ້ອງຮຽນຮູ້ເພື່ອທັງໃຫ້ ເຂົ້າໃຈວ່າເປັນຫຍັງສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນຈຶ່ງມີຄວາມສໍາຄັນຕໍ່ຊຸມຊົນ, ແຕ່ຖ້າຂ້ອຍບໍ່ເຊື່ອ ແລ້ວຂ້ອຍຈະເຮັດແນວໃດກ່ຽວກັບມັນ ເພາະວ່າບາງຄັ້ງເຈົ້າເກີດມາໃນສະຖາ ນະການນັ້ນ ແລ້ວເຈົ້າຮູ້ສຶກຄືກັນກັບວ່າເຈົ້າບໍ່ຢາກເປັນສ່ວນນຶ່ງຂອງຊຸມຊົນນັ້ນ. ແຕ່ຂ້ອຍໄດ້ຮຽນຮູ້ວ່າ ຖ້າມີສິ່ງໃດທີ່ເຮົາບໍ່ພໍໃຈ, ເຮົາສາມາດເຮັດບາງສິ່ງບາງ ຢ່າງເພື່ອແກ້ໄຂມັນໄດ້. ແຕ່ຂ້ອຍກໍ່ມີຄວາມພາກພູມໃຈຫຼາຍທີ່ເກີດເປັນຊາວເຜົ່າມົ້ງ ເພາະຂ້ອຍເຕີບໃຫຍ່ຢູ່ໃນຊຸມຊົນທີ່ມີຄວາມຮັກແພງກັນແທ້ໆ. ແລະຂ້ອຍໄດ້ຮຽນຮູ້ວ່າສິ່ງນັ້ນເປັນເຫດຜົນທີ່ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍຢູ່ລອດໄດ້ໃນຕອນທີ່ຂ້ອຍເປັນເດັກນ້ອຍໃນສະໄໝສົງຄາມ. ຖ້າຊຸມຊົນຂອງຂ້ອຍ ແລະພໍ່ແມ່ຂອງຂ້ອຍ ບໍ່ຮັກຂ້ອຍ, ຂ້ອຍຈະບໍ່ມາເຖິງຈຸດນີ້ໄດ້.”
ນະຄອນມີເນອາໂປລິສ ແລະເຊັນທ໌ ພອລ ທີ່ເປັນນະຄອນໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນລັດ ເມນີ ໂຊຕານັ້ນເປັນເຂດຕົວເມືອງທີ່ມີຄົນເຊື້ອສາຍມົ້ງທີ່ມາຈາກລາວ ອາໄສຢູ່ ຢ່າງເປັນປຶກແຜ່ນແໜ້ນໜາຫລາຍທີ່ສຸດໃນສະຫະລັດ ຊຶ່ງປັດຈຸບັນມີຊາວເຜົ່າມົ້ງ 80 ພັນ ກວ່າຄົນ ແລະກໍມີຄົນເຊື້ອສາຍລາວອາໄສຢູ່ປະມານ 8,000 ຄົນ ຊຶ່ງຫລາຍເປັນອັນດັບສາມຮອງລົງມາຈາກເມືອງຊາກຣາແມນໂຕ ແລະແຊນ ແຟຣນຊິສໂກຂອງລັດ ຄາລິຟໍເນຍ, ອີງຕາມອົງການຄົ້ນຄວ້າພີວຂອງສະຫະລັດ. ເຂົາເຈົ້າມີການສ້າງ ສາເສດຖະກິດ ແລະການງານໃຫ້ຮຸ່ງເຮືອງກ້າວໜ້າ ທຽບທັນກັບຊົນເຜົ່າອື່ນໆ ແລະສັງຄົມທົ່ວໄປໃນລັດດັ່ງກ່າວ. ສິ່ງທີ່ໂດດເດັ່ນກວ່າບ່ອນໃດໝົດ ໃນສະຫະ ລັດກໍຄື ມີຕະຫລາດມົ້ງສອງແຫ່ງ ແລະມີໂຮງຮຽນເອກະຊົນທີ່ມົ້ງ ເປັນເຈົ້າຂອງຢູ່ປະມານ 5 ແຫ່ງ. ນອກຈາກນັ້ນ ໃນລັດນີ້ກໍມີຊາວລາວເຜົ່າມົ້ງ ທີ່ເປັນນັກການເມືອງອາເມຣິກັນຫລາຍທີ່ສຸດ, ກໍຄືມີສະມາຊິກສະພາສູງ 1 ຄົນ, ສະມາຊິກສະພາຕໍ່າ ປະຈໍາລັດ 5 ຄົນ, ເປັນເຈົ້າເມືອງ ແລະເປັນສະມາຊິກສະ ພາບໍລິຫານເມືອງ ອີກຫລາຍຄົນ. ສິ່ງທີ່ໂດດເດັ່ນທີ່ສຸດອີກອັນນຶ່ງກໍຄືການນໍາ ເອົາຫລຽນຄໍາ, ຫລຽນເງິນ ແລະຫລຽນທອງແດງຂອງນາງສຸນິສາ ລີ້ ກັບບ້ານ ຫລັງຈາກໄປແຂ່ງຂັນກິລາໂອລິມປິກຄັ້ງທໍາອິດຂອງນາງໃນປີກາຍນີ້.
ທ່ານນາງໂບ ເອງກໍໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຫ້າວຫັນໃນການພັດທະນາຊຸມຊົນໃນລັດດັ່ງກ່າວ. ທ່ານນາງແຕ່ງງານກັບຊາຍອາເມຣິກັນເຊື້ອສາຍຍີ່ປຸ່ນ ແລະມີລູກສາວຄົນນຶ່ງອາຍຸ 14 ປີ ແລະທ່ານນາງກໍໄດ້ສືບຕໍ່ປະຕິບັດໜ້າທີ່ຊ່ວຍເຫລືອສັງຄົມໃນດ້ານຕ່າງໆ ມາຕະຫລອດ.
ທີ່ທ່ານໄດ້ຟັງຜ່ານໄປນັ້ນເປັນເລື້ອງລາວການເຂົ້າມາຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງທ່ານນາງໂບ ທາວ ຢູຣັບເບ ກັບພໍ່ແມ່ຂອງທ່ານນາງຢູ່ໃນເມືອງເຊນທ໌ ພອລ ລັດມີເນໂຊຕາ ຊຶ່ງທ່ານນາງໄດ້ກາຍເປັນຜູ້ນຶ່ງທີ່ມີບົດບາດສຳຄັນໃນການນຳພາປະຊາຄົມຊາວມົ້ງ ແລະໃນດ້ານການສຶກສາຂອງລັດດັ່ງກ່າວ. ຂໍເຊີນທ່ານມາຟັງ ລາຍງານຊຸມຊົນຊາວລາວເລື້ອງໃໝ່ ໃນອາທິດໜ້າເວລາດຽວກັນນີ້.
