ຂະນະທີ່ຂໍ້ພິພາດລະຫວ່າງຈີນ ແລະຟີລິບປິນ ໃນເຂດທະເລຈີນໃຕ້ ສືບຕໍ່ຮ້າຍແຮງຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ຢູ່ໃນໄລຍະນີ້ ກໍມີຄໍາຖາມກັນວ່າ ລາວທີ່ກໍາລັງຈະ ເປັນປະທານຂອງອາຊຽນ ຈະສະແດງທ່າທີເປັນກາງໄດ້ແນວໃດ ຕໍ່ບັນຫາ ທີ່ສໍາຄັນໃນຂົງເຂດດັ່ງກ່າວ. ບົວສະຫວັນຈະນໍາເອົາ ຄໍາເຫັນຕ່າງໆຂອງ ນັກຊ່ຽວຊານ ຫຼາຍທ່ານ ມາສະເໜີໃຫ້ທ່ານໄດ້ຮັບຟັງດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້.
ຍັງບໍ່ພໍເທົ່າໃດອາທິດ ສປປ ລາວ ກໍຈະໄດ້ເປັນປະທານວຽນ ຂອງອາຊຽນປີ 2024 ແລ້ວ. ຂະນະທີ່ຂໍ້ພິພາດລະຫວ່າງໜ່ວຍຍາມຝັ່ງຂອງຈີນ ແລະ ກໍາປັ່ນລໍາ ລຽງເຄື່ອງຂອງຟີລິບປິນເກີດຂຶ້ນຢູ່ເລື້ອຍເມື່ອມໍ່ໆມານີ້ ຢູ່ທະເລຈີນໃຕ້ບ່ອນ ທີ່ຈີນອ້າງເອົາກໍາມະສິດຕໍ່ເນື້ອທີ່ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງເຂດທະເລດັ່ງກ່າວ ກໍມີ ຄໍາຖາມກັນວ່າ ລາວຊຶ່ງເປັນປະເທດນຶ່ງ ທີ່ມີສາຍພົວພັນອັນໃກ້ຊິດກັບຈີນ ຈະສາ ມາດສະແດງໃຫ້ປະຊາຄົມໂລກເຫັນໄດ້ແນວໃດ ວ່າຕົນມີຄວາມເປັນກາງ ເມື່ອເວົ້າເຖິງບັນຫາສໍາຄັນທາງດ້ານຄວາມໝັ້ນຄົງຂອງຂົງເຂດ. ຕໍ່ບັນຫານີ້ ທ່ານ ດຣູ ທອມສັນ (Drew Thompson) ນັກຄົ້ນຄວ້າຊາວອາເມຣິກັນຢູ່ສູນກາງ ເອເຊຍໂລກາພິວັດ ໃນມະ ຫາວິທະຍາໄລແຫ່ງຊາດສິງກະໂປໃຫ້ຄໍາເຫັນວ່າ:
“ຂ້າພະເຈົ້າບໍ່ຄາດຫວັງວ່າ ລາວຈະກາຍເປັນແຊມປ້ຽນ ໃນການພາບັນດາປະເທດທີ່ອ້າງເອົາກຳມະສິດ ຢູ່ທະເລຈີນໃຕ້ເຮັດວຽກຮ່ວມກັນເພື່ອເອົາທ່າທີຂອງເຂົາເຈົ້າ ກົດດັນຕໍ່ຈີນ ເພາະວ່າລາວ ບໍ່ແມ່ນປະເທດທີ່ອ້າງເອົາກໍາມະສິດ ໃນທະເລຈີນໃຕ້, ບໍ່ມີຊາຍແດນຕິດກັບມັນ ແລະບໍ່ມີຜົນປະໂຫຍດໂດຍກົງ, ສະນັ້ນ ມັນບໍ່ແມ່ນຂົງເຂດທີ່ລາວມີຄວາມຊ່ຽວຊານ ຫຼືມີຜົນປະໂຫຍດ.”
ແຕ່ທ່ານກໍສະແດງຄວາມເປັນຫ່ວງຢູ່ວ່າ:
“ແຕ່ຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ມີບາງສິ່ງບາງຢ່າງທີ່ສະມາຊິກອາຊຽນປະເທດອື່ນຕ້ອງ ໄດ້ຮັບມືຢ່າງລໍາບາກ ຊຶ່ງກໍຄືສາຍພົວພັນຢ່າງໃກ້ຊິດຂອງລາວກັບຈີນ. ແລະ ຄວາມສ່ຽງທີ່ອາດຈະເກີດຂຶ້ນກໍມີຢູ່ບ່ອນວ່າ ລາວອາດຈະເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນຕົວ ແທນໃຫ້ແກ່ຜົນປະໂຫຍດຈີນ ທີ່ຂັດກັບຜົນປະໂຫຍດຂອງສະມາຊິກອາຊຽນ ປະເທດອື່ນ ແລະນັ້ນກໍ່ແມ່ນຄວາມສ່ຽງທີ່ແທ້ຈິງ ແລະມັນເປັນສິ່ງທີ່ສະມາຊິກ ຂອງກຸ່ມເອເຊຍຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໄດ້ປະເຊີນມາແລ້ວໃນປີ 2012 ກັບເຫດ ການຂອງກໍາປູເຈຍເມື່ອເຂົາເຈົ້າບໍ່ສາມາດບັນລຸຖະແຫຼງການຮ່ວມທີ່ເປັນເອກະ ສັນກັນໄດ້ ເນື່ອງຈາກອິດທິພົນຂອງຈີນທີ່ມີຕໍ່ກໍາປູເຈຍ.”
ແຕ່ຢ່າງໃດກໍຕາມທ່ານກໍເວົ້າອີກວ່າມັນເປັນຄວາມສ່ຽງທີ່ຮູ້ຈັກກັນດີຢູ່ແລ້ວ ແລະ ເຊື່ອວ່າ ປະເທດອາຊຽນອື່ນໆ ຈະສາມາດຮັບມືກັບມັນໄດ້.
ຕໍ່ບັນຫານີ້ ນັກຊ່ຽວຊານກ່ຽວກັບລາວ, ຫວຽດນາມແລະກໍາປູເຈຍ, ດຣ. ແອນ-ດຣູ ແວລສ໌-ແດັງ (Andrew Wells-Dang) ຢູ່ສະຖາບັນສັນຕິພາບຂອງສະ ຫະລັດ ຄິດວ່າ ສປປ ລາວ ສາມາດຮຽນເອົາຕົວຢ່າງຂອງກໍາປູເຈຍໄດ້ ຊຶ່ງທ່ານກ່າວວ່າ:
“ຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ມັນເປັນໂອກາດດີສຳລັບລາວ ທີ່ຈະປັບປຸງຈຸດຢືນຂອງຕົນ ເພື່ອສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມເປັນມືອາຊີບແລະຄວາມເປັນກາງ ເພື່ອສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ລາວສາມາດມີບົດບາດໃນແງ່ບວກຢູ່ໃນພາກພື້ນ. ທ່ານຮູ້ບໍ່ ເມື່ອກຳປູເຈຍເປັນປະທານໃນປີ 2022 ນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າໄດ້ພະຍາຍາມຢ່າງໜັກເພື່ອໃຫ້ແນ່ໃຈວ່າ ຈະບໍ່ມີການລຶ້ມຄືນປະຫວັດສາດຂອງການເປັນປະທານຄັ້ງກ່ອນໃນປີ 2012 ຕອນທີ່ກຳປູເຈຍຖືກມອງວ່າ ໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກຈີນໃນການສົນທະນາເລື້ອງທະເລຈີນໃຕ້ນັ້ນ. ມັນເຮັດໃຫ້ກໍາປູເຈຍເບິ່ງຄືວ່າຕົນຖືກສວຍໃຊ້ ແລະບໍ່ເປັນກາງ ຫຼືບໍ່ເປັນມືອາຊີບ. ແຕ່ໃນປີ 2022 ຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ລັດຖະມົນຕີການຕ່າງປະເທດ ກໍາປູເຈຍ ແລະພາກສ່ວນອື່ນໆ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງໄດ້ພະຍາຍາມເຮັດວຽກໃຫ້ໄດ້ດີ ໃນຖານະເປັນປະທານອາຊຽນ. ແລະອັນນັ້ນ ສາມາດເປັນແບບຢ່າງໃຫ້ແກ່ລາວ ໃນການເປັນເຈົ້າພາບຈັດກອງປະຊຸມສຸດຍອດໄດ້.”
ທ່ານກ່າວອີກວ່າ ໃນຕອນເປັນປະທານອາຊຽນປີ 2022 ນັ້ນ ກໍາປູເຈຍຍັງ ໄດ້ ສະແດງໃຫ້ເຫັນຈຸດຢືນທີ່ເປັນອິດສະຫຼະທາງການເມືອງຂອງຕົນອີກ ໂດຍບໍ່ ພຽງແຕ່ອອກສຽງເຫັນພ້ອມ ກັບຢູເຄຣນ ໃນກອງປະຊຸມສະມັດຊາໃຫຍ່ສະຫະ ປະຊາຊາດ ຫຼັງຈາກຣັດເຊຍບຸກລຸກເຂົ້າໄປໃນຢູເຄຣນໃນເດືອນກຸມພາປີນັ້ນ ແຕ່ຍັງສົ່ງນັກຊ່ຽວຊານໄປຊ່ວຍຢູເຄຣນດ້ານເກັບກູ້ລະເບີດບໍ່ທັນແຕກ ຊຶ່ງ ທ່ານເຫັນວ່າ:
“ນັ້ນແມ່ນວິທີການອັນນຶ່ງທີ່ນະໂຍບາຍການຕ່າງປະເທດຂອງກຳປູເຈຍເປັນອິດສະຫຼະໜ້ອຍນຶ່ງເຖິງແມ່ນວ່າກຳປູເຈຍຈະສືບຕໍ່ມີການພົວພັນທີ່ໃກ້ຊິດກັບຈີນກໍ ຕາມ, ແມ່ນບໍ່? ພວກເຮົາປະຕິເສດເລື່ອງນີ້ບໍ່ໄດ້. ແຕ່ເຂົາເຈົ້າສາມາດເຮັດ ບາງສິ່ງທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນແນວຄິດລິເລີ່ມຂອງຕົນເອງ. ແລະຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ລາວມີໂອກາດເຮັດເຊັ່ນນັ້ນໄດ້ຄືກັນ.”
ທາງດ້ານນັກຊ່ຽວຊານດ້ານການປ້ອງກັນຊາດ ແລະນະໂຍບາຍການຕ່າງປະເທດໃນຂົງເຂດເອເຊຍຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ດຣ. ອີແວນ ລັກສມານາ (Evan Laksmana) ຢູ່ຫ້ອງການພາກພື້ນເອເຊຍຂອງສະຖາບັນສາກົນເພື່ອການສຶກ ສາດ້ານຍຸດທະສາດ ຫລື IISS ທີ່ມີສໍານັກງານໃຫຍ່ຕັ້ງຢູ່ລອນດອນເວົ້າວ່າ ບັນຫາໃນທະເລຈີນໃຕ້ແມ່ນແກ້ໄຂໄດ້ຍາກແມ່ນແຕ່ຈະຄວາມພະຍາຍາມສ້າງກົດ ແຫ່ງການປະພຶດ ຫລື CoC ສໍາລັບເຂດທະເລຈີນໃຕ້ ລະຫວ່າງຈີນ ແລະອາຊຽນ ດໍາເນີນໄປຢູ່ກໍຕາມ. ທ່ານອະທິບາຍເຖິງສາເຫດຂອງມັນ ຜ່ານທາງອີເມລຫາ ພວກເຮົາວ່າ:
“ຂະບວນການຂອງ CoC ບໍ່ເຄີຍຖືກອອກແບບມາເພື່ອ “ແກ້ໄຂ” ບັນຫາຢູ່ທະ ເລຈີນໃຕ້ແບບທີ່ວ່າ ໃນທີ່ສຸດຈະແກ້ໄຂຂໍ້ຂັດແຍ້ງ ແລະ ລັກສະນະຕ່າງໆຢູ່ໃນ ເຂດດັ່ງກ່າວໄດ້. ຂະບວນການຂອງ CoC ເປັນພຽງກົນ ໄກການຄຸ້ມຄອງ ຄວາມເຄັ່ງຕຶງທີ່ອອກແບບມາ ເພື່ອຫວັງວ່າຈະສະກັດກັ້ນ ການເພີ່ມຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ຂຶ້ນ ແລະສ້າງເຈດຕະນາລົມອັນດີລະ ຫວ່າງປະເທດ ທີ່ກ່າວອ້າງເອົາກໍາມະສິດ ເພື່ອວ່າໃນອະນາຄົດເຂົາເຈົ້າຈະສາມາດເຈລະຈາການກ່າວອ້າງເຂດແດນທາງທະເລລະຫວ່າງພວກເຂົາເຈົ້ານໍາກັນໄດ້ ພາຍໃຕ້ UNCLOS [ສົນທິ ສັນຍາສະ ຫະປະຊາຊາດກ່ຽວກັບກົດ ໝາຍວ່າດ້ວຍທະເລ]. ເຈດຕະນາລົມນີ້ຂອງຂະບວນ ການ CoC ເຫັນວ່າໄດ້ເຫືອດຫາຍໄປໃນຊຸມປີມໍ່ໆມານີ້. ແຕ່ອາຊຽນແລະຈີນເບິ່ງຄືວ່າມີຄວາມມຸ້ງໝັ້ນທີ່ຈະສືບຕໍ່ດຳເນີນການເຈລະຈາກັນ ໂດຍຫວັງວ່າຈະໄດ້ສະຫຼຸບລົງໃນ 3 ປີຂ້າງໜ້າ ຊຶ່ງພໍດີຮອດເວລາທີ່ຟີລິບປິນ ເປັນປະທານອາຊຽນ.”
ສ່ວນທາງກະຊວງການຕ່າງປະເທດຂອງລາວ ແລະເລຂາທິການໃຫຍ່ຂອງ ກຸ່ມອາຊຽນຢູ່ນະຄອນຫຼວງຈາກາຕາ ຂອງອິນໂດເນເຊຍນັ້ນ ບໍ່ໄດ້ໃຫ້ຄໍາ ເຫັນໃດໆຕໍ່ບັນຫາດັ່ງກ່າວ ເມື່ອພວກເຮົາສົ່ງຄໍາຖາມໄປຫາພວກເພິ່ນຜ່ານທາງອີເມລ ໃນ ໄລຍະສອງອາທິດຜ່ານມານີ້.
