ເມື່ອນຶ່ງຮ້ອຍຫ້າສິບປີຜ່ານມາ ໃນວັນທີ 19 ພະຈິກມື້ນີ້ ຕອນທີ່
ສົງຄາມກາງເມືອງສະຫະລັດໄດ້ກ້າວຂຶ້ນສູ່ຈຸດຮ້າຍແຮງສຸດນັ້ນ
ປະທານາທິບໍດີ Abraham Lincoln ໄດ້ກ່າວຄໍາປາໄສສັ້ນໆ
ບັ້ນນຶ່ງຢູ່ທີ່ສະໜາມລົບໃນເມືອງ Gettysburg ລັດ Pennsyl
vania. ການສູ້ລົບກັນຢ່າງນອງເລືອດໄດ້ເກີດຂຶ້ນຢູ່ທີ່ເມືອງດັ່ງ
ກ່າວນີ້ເປັນເວລາຫຼາຍເດືອນ ຊຶ່ງບັດນີ້ຖືກັນວ່າ ເປັນບາດລ້ຽວ
ຂອງສົງຄາມ ໃນຂະນະທີ່ ທ່ານຢ້ຽມຢາມສຸສານນັ້ນ ທ່ານ
Lincoln ໄດ້ກ່າວຍ້ອງຍໍສັນລະເສີນທະຫານທັງຫຼາຍທີ່ໄດ້ສູ້ລົບ
ໃນສົງຄາມທີ່ເມືອງ Gettysburg ໃນເວລານັ້ນ. ດັ່ງທີ່ເຮົາໄດ້
ຟັງລາຍງານຈາກຜູ້ສື່ຂ່າວວີໂອເອ Deborah Block ນັ້ນວ່າ
ໃນຄໍາປາໄສຂອງທ່ານ Lincoln ຄັ້ງນັ້ນ ທ່ານຍັງໄດ້ກ່າວເນັ້ນ
ໜັກໃສ່ດ້ານອິດສະຫຼະພາບ ແລະຄວາມສະເໝີພາບນຳດ້ວຍ.
ຊຶ່ງທອງປານ ຈະນໍາເອົາລາຍລະອຽດ ມາສະເໜີທ່ານ ໃນອັນ
ດັບຕໍ່ໄປ.
ໃນຄໍາປາໄສສັ້ນໆສອງນາທີຂອງທ່ານນັ້ນ ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນ ໄດ້ລະນຶກເຖິງການສູ້ລົບກັນໃນເມືອງ Gettysburg ທີ່ໄດ້ເອົາຊີວິດທະຫານຝ່າຍເໜືອແລະທະຫານຝ່າຍໃຕ້ ໄປຫຼາຍສິບພັນຄົນ. ທ່ານໄດ້ໃຫ້ກຽດພວກຜູ້ຊາຍທີ່ພິລາດອາດຫານ ທີ່ມີຊີ ວິດຢູ່ແລະເສຍຊີວິດໄປແລ້ວ ໃນການຕໍ່ສູ້ກັນຢູ່ທີ່ນີ້. ແຕ່ປີ 1861 ຫາປີ 1865 ກຸ່ມລັດພາກເໜືອທີ່ເອີ້ນວ່າ Union ໄດ້ສູ້ລົບກັບກຸ່ມລັດພາກໃຕ້ ທີ່ເອີ້ນວ່າ Confederacy ທີ່ໄດ້ແຍກຕົວອອກຈາກສະຫະລັດຍ້ອນບໍ່ພໍໃຈໃນບັນຫາຫຼາຍໆປະເດັນໂຮມທັງເລື່ອງຂ້າທາດ ນັ້ນນໍາ.
Martin Johnson ອາຈານສອນວິຊາປະຫວັດສາດປະຈໍາມະຫາວິທະຍາໄລ Miami University ທີ່ລັດໂອໄຮໂອ ໄດ້ຂຽນປື້ມໃໝ່ ເຫຼັ້ມນຶ່ງ ທີ່ໃສ່ຊື່ວ່າ “Writing the Gettysburg Address” ຫຼືການຂຽນຄໍາປາໄສ Gettysburg ຊຶ່ງທ່ານເວົ້າວ່າ ປະທາ ນາທິບໍດີລິນຄອນໄດ້ຊອກສະແຫວງ ຫາການສະໜັບສະໜຸນຕໍ່ລັດພາກເໜືອຫຼື Union ໃນຂະນະສົງຄາມກາງເມືອງທີ່ຍັງຍືດເຍື້ອດຳເນີນຕໍ່ໄປຢູ່ນັ້ນ.
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ: “ປະທານາທິບໍດີຮູ້ວ່າ ທ່ານຕ້ອງໄດ້ເຮັດໃຫ້ປະເທດ ຊາດເຂົ້າໃຈດີເຖິງຄວາມສໍາຄັນຂອງສາເຫດທີ່ວ່າ ດ້ວຍເຫດໃດສົງຄາມນີ້ ຈຶ່ງຖືວ່າສໍາຄັນ ແລະຫຼໍ່ແຫຼມທີ່ສຸດ.”
ບໍ່ດົນ ກ່ອນທີ່ທ່ານຈະໄປຍັງເມືອງ Gettysburg ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນ ຍັງຢູ່ທີ່ເຮືອນຫຼັງນີ້ ທີ່ກຸງວໍຊິງຕັນ. ບ່ອນທີ່ທ່ານຈະເຂົ້າໄປຫຼົບໜີຈາກການຖືກລົບກວນທີ່ທໍາ ນຽບຂາວ. ນາງ Callie Hawkins ຜູ້ອໍານວຍການ ໂຄງການຂອງເຮືອນທີ່ຖືກສ້ອມແປງໃໝ່ເວົ້າວ່າ ນີ້ຈະບໍ່ເປັນການຫລົບໜີແຕ່ປະການໃດ ຍ້ອນວ່າສຸສານທະຫານແຫ່ງນຶ່ງກໍຕັ້ງຢູ່ໃກ້ໆກັບເຮືອນຫຼັງນີ້.
ນາງ Hawkins ເວົ້າວ່າ: “ມັນເປີດໂອກາດໃຫ້ທ່ານໄດ້ຄິດ ແລະໄຕ່ຕອງ ແລະ ທົບທວນເບິ່ງຄວາມນຶກຄິດ ຂອງທ່ານເລຶ່ອງ ສົງຄາມກາງເມືອງແລະການເລີກ ທາດນັ້ນ. ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ເຫັນການຝັງຄົນຕາຍ ຢູ່ທຸກໆມື້.”
ນາງ Hawkins ເວົ້າຕໍ່ໄປວ່າ ຄວາມຄິດເຫຼົ່ານັ້ນ ອາດມີອິດທິພົນຕໍ່ການຂຽນຄໍາປາໄສ Gettysburg ຂອງທ່ານ ທີ່ທ່ານໄດ້ຢືມຄັດມາຈາກຄໍາປະ ກາດເອກກະລາດສະຫະລັດ ແຖວນຶ່ງທີ່ເວົ້າວ່າ: “ຜູ້ຊາຍທັງໝົດຖືກສ້າງຂຶ້ນມາໃຫ້ເທົ່າທຽມກັນ.” ນອກນີ້ແລ້ວ ທ່ານລິນຄອນຍັງໄດ້ເວົ້າກ່ຽວກັບ ປະເທດຊາດໃໝ່ ທີ່ໃຫ້ກຳເນີດແກ່ອິດສະຫຼະ ພາບ ແລະການເກີດໃໝ່ຂອງເສລີພາບ.
ຄໍາເວົ້າຂອງທ່ານລິນຄອນ ສະທ້ອນຈິດໃຈນາງ Carrie Otal ໄວ 12 ປີ
ນາງນ້ອຍ Carrie Otal ເວົ້າວ່າ: “ທ່ານລິນຄອນ ນໍາພາພວກເຮົາພົ້ນຈາກການເປັນຂ້າທາດ ແລະໃຫ້ເສລີພາບແກ່ທຸກໆຄົນນັ້ນແມ່ນສໍາຄັນຫຼາຍ. ພວກເປັນເຈົ້າຂອງຂ້າທາດ ເຂົາເຈົ້າຄິດວ່າພວກເຂົາມີອິດສະຫຼະພາບເປັນ ເຈົ້າຂອງພວກຂ້າທາດກໍຈິງຢູ່ ແຕ່ພວກຂ້າທາດຄິດວ່າອິດສະຫຼະພາບ ໝາຍເຖິງເສລີ ພາບ ແລະຂ້ອຍຄິດວ່າ ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ມອບອິດສະຫຼະພາບໃຫ້ແກ່ທຸກໆຄົນ ທີ່ເຂົາເຈົ້າສົມຄວນຈະໄດ້ຮັບ.”
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ຂຽນຄໍາປາໄສ ຢູ່ທີ່ທໍານຽບຂາວ ແລະໄດ້ເອົາໄປຂັດເກົາໃຫ້ມີເນື້ອໃນດີຂຶ້ນຢູ່ທີ່ເຮືອນຫຼັງນີ້ ທີ່ເມືອງ Gettysburg. ຊຶ່ງຄໍາເວົ້າໃນຄໍາປາໄສນັ້ນ ໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍອອກໄປຢ່າງວ່ອງໄວ.
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ: “ຄໍາປາໄສໄດ້ຮັບຄວາມນີຍົມ ແລະມີຄວາມສໍາຄັນເກືອບວ່າໃນທັນທີ ຍ້ອນວ່າຫຼາຍໆຄົນ ໂດຍສະເພາະພວກບັນນາທິ ການຂອງໜັງສືພິມ ແລະພວກນັກການເມືອງ ຕ່າງກໍຮັບຮູ້ວ່າມັນຫຼໍ່ຫຼອມ ບົດຮຽນຂອງສົງຄາມໃນລັກສະນະທີ່ສັ້ນໆຫຼາຍ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ຄືໃນໄລຍະພາຍໃນບໍ່ເທົ່າໃດເດືອນ ຄໍາປາໄສນີ້ ກໍຖືກນໍາໃຊ້ໃນຄໍາປາໄສທາງການເມືອງຕ່າງໆ. ມັນໄດ້ຝັງຮາກເລິກຢ່າງໄວຫຼາຍໃນຄວາມຊົງຈໍາຂອງຊາວ ອາເມຣິກັນ ກ່ຽວກັບຄວາມໝາຍຂອງສົງຄາມກາງເມືອງນັ້ນ.”
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ ຄໍາປາໄສທີ່ ເມືອງ Gettysburg ຂອງທ່ານລິນຄອນ ຍັງຮູ້ກັນໄປທົ່ວໂລກ.
ທ່ານ ຈອນສັນເວົ້າວ່າ: “ຄໍາປາໄສນັ້ນໄດ້ເອົາໄປສອນກັນຢູ່ຕາມໂຮງຮຽນຕ່າງໆ ໃນປະເທດຍີ່ປຸ່ນ ໄນຈີເຣຍ ອາເຢັນຕິນາ ແລະແຫ່ງອື່ນໆ.”
ໃນຄໍາປາໄສຂອງທ່ານນັ້ນ ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນເວົ້າວ່າ “ ໂລກຈະບໍ່ຂຽນບັນທຶກໄວ້ຫຼາຍ ຫຼືຈະຈົດຈໍາໄວ້ເປັນເວລາດົນນານ ໃນສິ່ງທີ່ພວກເຮົາເວົ້າຢູ່ທີ່ນີ້ ສິ່ງນ້ອຍໆທີ່ທ່ານຮູ້ນັ້ນ ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນຄໍາບັນທຶກ ແລະຄວາມຊົງຈໍາຂອງໂລກເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຄໍາປາໄສນັ້ນ ຍັງໄດ້ກາຍມາເປັນສິ່ງນຶ່ງທີ່ມີຊື່ສຽງທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດ.
ສົງຄາມກາງເມືອງສະຫະລັດໄດ້ກ້າວຂຶ້ນສູ່ຈຸດຮ້າຍແຮງສຸດນັ້ນ
ປະທານາທິບໍດີ Abraham Lincoln ໄດ້ກ່າວຄໍາປາໄສສັ້ນໆ
ບັ້ນນຶ່ງຢູ່ທີ່ສະໜາມລົບໃນເມືອງ Gettysburg ລັດ Pennsyl
vania. ການສູ້ລົບກັນຢ່າງນອງເລືອດໄດ້ເກີດຂຶ້ນຢູ່ທີ່ເມືອງດັ່ງ
ກ່າວນີ້ເປັນເວລາຫຼາຍເດືອນ ຊຶ່ງບັດນີ້ຖືກັນວ່າ ເປັນບາດລ້ຽວ
ຂອງສົງຄາມ ໃນຂະນະທີ່ ທ່ານຢ້ຽມຢາມສຸສານນັ້ນ ທ່ານ
Lincoln ໄດ້ກ່າວຍ້ອງຍໍສັນລະເສີນທະຫານທັງຫຼາຍທີ່ໄດ້ສູ້ລົບ
ໃນສົງຄາມທີ່ເມືອງ Gettysburg ໃນເວລານັ້ນ. ດັ່ງທີ່ເຮົາໄດ້
ຟັງລາຍງານຈາກຜູ້ສື່ຂ່າວວີໂອເອ Deborah Block ນັ້ນວ່າ
ໃນຄໍາປາໄສຂອງທ່ານ Lincoln ຄັ້ງນັ້ນ ທ່ານຍັງໄດ້ກ່າວເນັ້ນ
ໜັກໃສ່ດ້ານອິດສະຫຼະພາບ ແລະຄວາມສະເໝີພາບນຳດ້ວຍ.
ຊຶ່ງທອງປານ ຈະນໍາເອົາລາຍລະອຽດ ມາສະເໜີທ່ານ ໃນອັນ
ດັບຕໍ່ໄປ.
ໃນຄໍາປາໄສສັ້ນໆສອງນາທີຂອງທ່ານນັ້ນ ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນ ໄດ້ລະນຶກເຖິງການສູ້ລົບກັນໃນເມືອງ Gettysburg ທີ່ໄດ້ເອົາຊີວິດທະຫານຝ່າຍເໜືອແລະທະຫານຝ່າຍໃຕ້ ໄປຫຼາຍສິບພັນຄົນ. ທ່ານໄດ້ໃຫ້ກຽດພວກຜູ້ຊາຍທີ່ພິລາດອາດຫານ ທີ່ມີຊີ ວິດຢູ່ແລະເສຍຊີວິດໄປແລ້ວ ໃນການຕໍ່ສູ້ກັນຢູ່ທີ່ນີ້. ແຕ່ປີ 1861 ຫາປີ 1865 ກຸ່ມລັດພາກເໜືອທີ່ເອີ້ນວ່າ Union ໄດ້ສູ້ລົບກັບກຸ່ມລັດພາກໃຕ້ ທີ່ເອີ້ນວ່າ Confederacy ທີ່ໄດ້ແຍກຕົວອອກຈາກສະຫະລັດຍ້ອນບໍ່ພໍໃຈໃນບັນຫາຫຼາຍໆປະເດັນໂຮມທັງເລື່ອງຂ້າທາດ ນັ້ນນໍາ.
Martin Johnson ອາຈານສອນວິຊາປະຫວັດສາດປະຈໍາມະຫາວິທະຍາໄລ Miami University ທີ່ລັດໂອໄຮໂອ ໄດ້ຂຽນປື້ມໃໝ່ ເຫຼັ້ມນຶ່ງ ທີ່ໃສ່ຊື່ວ່າ “Writing the Gettysburg Address” ຫຼືການຂຽນຄໍາປາໄສ Gettysburg ຊຶ່ງທ່ານເວົ້າວ່າ ປະທາ ນາທິບໍດີລິນຄອນໄດ້ຊອກສະແຫວງ ຫາການສະໜັບສະໜຸນຕໍ່ລັດພາກເໜືອຫຼື Union ໃນຂະນະສົງຄາມກາງເມືອງທີ່ຍັງຍືດເຍື້ອດຳເນີນຕໍ່ໄປຢູ່ນັ້ນ.
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ: “ປະທານາທິບໍດີຮູ້ວ່າ ທ່ານຕ້ອງໄດ້ເຮັດໃຫ້ປະເທດ ຊາດເຂົ້າໃຈດີເຖິງຄວາມສໍາຄັນຂອງສາເຫດທີ່ວ່າ ດ້ວຍເຫດໃດສົງຄາມນີ້ ຈຶ່ງຖືວ່າສໍາຄັນ ແລະຫຼໍ່ແຫຼມທີ່ສຸດ.”
ບໍ່ດົນ ກ່ອນທີ່ທ່ານຈະໄປຍັງເມືອງ Gettysburg ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນ ຍັງຢູ່ທີ່ເຮືອນຫຼັງນີ້ ທີ່ກຸງວໍຊິງຕັນ. ບ່ອນທີ່ທ່ານຈະເຂົ້າໄປຫຼົບໜີຈາກການຖືກລົບກວນທີ່ທໍາ ນຽບຂາວ. ນາງ Callie Hawkins ຜູ້ອໍານວຍການ ໂຄງການຂອງເຮືອນທີ່ຖືກສ້ອມແປງໃໝ່ເວົ້າວ່າ ນີ້ຈະບໍ່ເປັນການຫລົບໜີແຕ່ປະການໃດ ຍ້ອນວ່າສຸສານທະຫານແຫ່ງນຶ່ງກໍຕັ້ງຢູ່ໃກ້ໆກັບເຮືອນຫຼັງນີ້.
ນາງ Hawkins ເວົ້າວ່າ: “ມັນເປີດໂອກາດໃຫ້ທ່ານໄດ້ຄິດ ແລະໄຕ່ຕອງ ແລະ ທົບທວນເບິ່ງຄວາມນຶກຄິດ ຂອງທ່ານເລຶ່ອງ ສົງຄາມກາງເມືອງແລະການເລີກ ທາດນັ້ນ. ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ເຫັນການຝັງຄົນຕາຍ ຢູ່ທຸກໆມື້.”
ນາງ Hawkins ເວົ້າຕໍ່ໄປວ່າ ຄວາມຄິດເຫຼົ່ານັ້ນ ອາດມີອິດທິພົນຕໍ່ການຂຽນຄໍາປາໄສ Gettysburg ຂອງທ່ານ ທີ່ທ່ານໄດ້ຢືມຄັດມາຈາກຄໍາປະ ກາດເອກກະລາດສະຫະລັດ ແຖວນຶ່ງທີ່ເວົ້າວ່າ: “ຜູ້ຊາຍທັງໝົດຖືກສ້າງຂຶ້ນມາໃຫ້ເທົ່າທຽມກັນ.” ນອກນີ້ແລ້ວ ທ່ານລິນຄອນຍັງໄດ້ເວົ້າກ່ຽວກັບ ປະເທດຊາດໃໝ່ ທີ່ໃຫ້ກຳເນີດແກ່ອິດສະຫຼະ ພາບ ແລະການເກີດໃໝ່ຂອງເສລີພາບ.
ຄໍາເວົ້າຂອງທ່ານລິນຄອນ ສະທ້ອນຈິດໃຈນາງ Carrie Otal ໄວ 12 ປີ
ນາງນ້ອຍ Carrie Otal ເວົ້າວ່າ: “ທ່ານລິນຄອນ ນໍາພາພວກເຮົາພົ້ນຈາກການເປັນຂ້າທາດ ແລະໃຫ້ເສລີພາບແກ່ທຸກໆຄົນນັ້ນແມ່ນສໍາຄັນຫຼາຍ. ພວກເປັນເຈົ້າຂອງຂ້າທາດ ເຂົາເຈົ້າຄິດວ່າພວກເຂົາມີອິດສະຫຼະພາບເປັນ ເຈົ້າຂອງພວກຂ້າທາດກໍຈິງຢູ່ ແຕ່ພວກຂ້າທາດຄິດວ່າອິດສະຫຼະພາບ ໝາຍເຖິງເສລີ ພາບ ແລະຂ້ອຍຄິດວ່າ ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ມອບອິດສະຫຼະພາບໃຫ້ແກ່ທຸກໆຄົນ ທີ່ເຂົາເຈົ້າສົມຄວນຈະໄດ້ຮັບ.”
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ ທ່ານລິນຄອນ ໄດ້ຂຽນຄໍາປາໄສ ຢູ່ທີ່ທໍານຽບຂາວ ແລະໄດ້ເອົາໄປຂັດເກົາໃຫ້ມີເນື້ອໃນດີຂຶ້ນຢູ່ທີ່ເຮືອນຫຼັງນີ້ ທີ່ເມືອງ Gettysburg. ຊຶ່ງຄໍາເວົ້າໃນຄໍາປາໄສນັ້ນ ໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍອອກໄປຢ່າງວ່ອງໄວ.
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ: “ຄໍາປາໄສໄດ້ຮັບຄວາມນີຍົມ ແລະມີຄວາມສໍາຄັນເກືອບວ່າໃນທັນທີ ຍ້ອນວ່າຫຼາຍໆຄົນ ໂດຍສະເພາະພວກບັນນາທິ ການຂອງໜັງສືພິມ ແລະພວກນັກການເມືອງ ຕ່າງກໍຮັບຮູ້ວ່າມັນຫຼໍ່ຫຼອມ ບົດຮຽນຂອງສົງຄາມໃນລັກສະນະທີ່ສັ້ນໆຫຼາຍ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ຄືໃນໄລຍະພາຍໃນບໍ່ເທົ່າໃດເດືອນ ຄໍາປາໄສນີ້ ກໍຖືກນໍາໃຊ້ໃນຄໍາປາໄສທາງການເມືອງຕ່າງໆ. ມັນໄດ້ຝັງຮາກເລິກຢ່າງໄວຫຼາຍໃນຄວາມຊົງຈໍາຂອງຊາວ ອາເມຣິກັນ ກ່ຽວກັບຄວາມໝາຍຂອງສົງຄາມກາງເມືອງນັ້ນ.”
ທ່ານ ຈອນສັນ ເວົ້າວ່າ ຄໍາປາໄສທີ່ ເມືອງ Gettysburg ຂອງທ່ານລິນຄອນ ຍັງຮູ້ກັນໄປທົ່ວໂລກ.
ທ່ານ ຈອນສັນເວົ້າວ່າ: “ຄໍາປາໄສນັ້ນໄດ້ເອົາໄປສອນກັນຢູ່ຕາມໂຮງຮຽນຕ່າງໆ ໃນປະເທດຍີ່ປຸ່ນ ໄນຈີເຣຍ ອາເຢັນຕິນາ ແລະແຫ່ງອື່ນໆ.”
ໃນຄໍາປາໄສຂອງທ່ານນັ້ນ ປະທານາທິບໍດີລິນຄອນເວົ້າວ່າ “ ໂລກຈະບໍ່ຂຽນບັນທຶກໄວ້ຫຼາຍ ຫຼືຈະຈົດຈໍາໄວ້ເປັນເວລາດົນນານ ໃນສິ່ງທີ່ພວກເຮົາເວົ້າຢູ່ທີ່ນີ້ ສິ່ງນ້ອຍໆທີ່ທ່ານຮູ້ນັ້ນ ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນຄໍາບັນທຶກ ແລະຄວາມຊົງຈໍາຂອງໂລກເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຄໍາປາໄສນັ້ນ ຍັງໄດ້ກາຍມາເປັນສິ່ງນຶ່ງທີ່ມີຊື່ສຽງທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດ.
