ລູກເຕົ້າຂອງຊາວອົບພະຍົບ ຜູ້ທີ່ເກີດຢູ່ໃນສະຫະລັດ ໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ແລ້ວ ຈະສູ້ຊົນເພື່ອໃຫ້ເຂົ້າໃຈວ່າ ພວກເຂົາເຈົ້າມີເອກກະລັກສະເພາະຕົວ ແນວໃດ. ນັກສະແດງຍິງ ອາເມຣິກັນເຊື້ອສາຍກຳປູເຈຍຄົນນຶ່ງ ໃຊ້ສິລະປະຂອງນາງ ເພື່ອຄົ້ນຄວ້າຫາຮາກເງົ້າວົງຕະກູນຂອງລາວ ໂດຍຜ່ານການເລົ່າເລື້ອງທີ່ເປັນສ່ວນຕົວຂອງລາວແທ້ໆ ສູ່ຄົນຟັງ. ດັ່ງທີ່ນັກຂ່າວວີໂອເອພະແນກພາສາຂະເໝນ ເຈດທຣາ ຈັບ ມີລາຍງານກ່ຽວກັບເລື້ອງນີ້ ຊຶ່ງໄຊຈະເລີນສຸກ ຈະນຳເອົາລາຍລະອຽດມາສະເໜີທ່ານ ໃນອັນດັບຕໍ່ໄປ.
ໃນບັນທຶກວີດີໂອຂອງລະຄອນເວທີ ຕອນເປີດໂຕ ນັກສະແດງທ່ານນີ້ ກ່າວວ່າ: ພໍ່ເອີ້ຍ ຂ້ອຍຈະຂຽນບົດລະຄອນເວທີເລື້ອງນຶ່ງ. ເຈົ້າເລົ່າສູ່ຟັງຕື່ມອີກໄດ້ບໍ່ ກ່ຽວກັບ ວິທີທີ່ຍາດພີ່ນ້ອງຂອງພວກເຮົາ ຫລົບໜີຈາກພວກຂະເໝນແດງ ໄດ້ແນວໃດ? ແລ້ວພວກເຂົາມາອາເມຣິກາ ໄດ້ຈັ່ງໃດ?
ນັກສະແດງຄົນນີ້ ຄືທ່ານນາງ ກໍລີຢານ ອຸ້ງ ຜູ້ທີ່ຢູ່ເທີງເວທີ ກຳລັງສະແດງເລື້ອງ “ຈົດໝາຍຈາກບ້ານ ຫຼື Letters from Home” ຊຶ່ງເປັນລະຄອນເວທີ ກ່ຽວກັບຍາດພີ່ນ້ອງຊາວກຳປູເຈຍ ຜູ້ທີ່ຂຽນຈົດໝາຍຫຼາຍໆສະບັບ ມາຫາພໍ່ຂອງລາວ ໂດຍຂໍຮ້ອງໃຫ້ເພິ່ນຊ່ອຍພວກເຂົາ ຫລົບໜີຈາກການຂ້າລ້າງເຊື້ອຊາດເຜົ່າພັນຂອງພວກຂະເໝນແດງ.
ທ່ານນາງກໍລີຢານ ອຸ້ງ ເປັນນັກສະແດງລະຄອນເວທີ ໄດ້ກ່າວເຖິງບົດລະຄອນ ດັ່ງກ່າວວ່າ “ເລື້ອງລາວ ໄດ້ເລີ້ມຕົ້ນຂຶ້ນ ໃນປີ 1979 ແລະຜ່ານໄລຍະເວລາສອງສາມປີຕໍ່ຈາກນັ້ນ. ແລະມັນແມ່ນຈົດໝາຍຫຼາຍໆສະບັບ ຈາກຍາດຕິພີ່ນ້ອງຂອງພວກເຮົາ ຜູ້ທີ່ພະຍາຍາມ ທີ່ຈະອອກໄປຈາກສູນອົບພະຍົບ ໂດຍຂໍຮ້ອງພໍ່ຂອງຂ້າພະເຈົ້າ ໃຫ້ຊ່ອຍເຫຼືອພວກເຂົາ ເພາະວ່າ ພໍ່ຂອງຂ້າພະເຈົ້າ ໄດ້ມາຢູ່ອາເມຣິກາ.”
ພໍ່ຂອງທ່ານນາງ ຊື່ວ່າ ຈິນນາຣີ ອຸ້ງ ເພິ່ນເປັນນັກປະພັນ ຜູ້ທີ່ໄດ້ຮັບລາງວັນ ແລະເປັນທີ່ເຄົາລົບນັບຖືໂດຍນານາຊາດ. ເພິ່ນໄດ້ຮັບທຶນການສຶກສາ ໄປຮ່ຳຮຽນໃນດ້ານດົນຕີ ຢູ່ໃນສະຫະລັດ ເມື່ອປີ 1964. ໃນຕອນທ້າຍຊ່ວງປີ 1970 ທ່ານຈິນນາຣີ ອຸ້ງ ໄດ້ຮູ້ເຫັນເປັນສັກຂີພະຍານ ຈາກດິນແດນຫ່າງໄກ ໃນການເຂັ່ນຂ້າຊາວກຳປູເຈຍ ນຶ່ງລ້ານເຈັດແສນຄົນ ໂດຍລະບອບການປົກຄອງຂອງ ຄອມມິວນິສຂະເໝນແດງ ທີ່ໂຫດຮ້າຍທາລຸນທີ່ສຸດຂອງປະເທດ.
ໃນໄລຍະຕໍ່ມາ ທ່ານຈິນນາຣີ ໄດ້ແລກປ່ຽນຈົດໝາຍຫຼາຍຮ້ອຍສະບັບ ກັບພວກຍາດພີ່ນ້ອງຜູ້ລອດຊີວິດ ທີ່ອາໄສຢູ່ສູນອົບພະຍົບໃນປະເທດໄທ. ເພິ່ນໄດ້ພະຍາຍາມຫາວິທີທາງ ແລະກໍໄດ້ປະກັນເອົາພວກເຂົາເຈົ້າມາ ອາເມຣິກາ.
ທ່ານຈິນນາຣີ ອຸ້ງ ນັກປະພັນແລະເປັນພໍ່ຂອງທ່ານນາງ ກໍລີຢາ ອຸ້ງ ກ່າວວ່າ “ຫຼັງຈາກ 40 ປີຜ່ານໄປ ຂ້າພະເຈົ້າ ໄດ້ເກັບຈົດໝາຍທັງຫຼາຍມ້ຽນໄວ້ໃນຫີບ. ມັນພຽງແຕ່ເຮັດໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າ ໃຈຮ້າຍເມື່ອອ່ານຈົດໝາຍເຫຼົ່ານີ້. ແຕ່ໃນທີ່ສຸດ ແລ້ວ ຂ້າພະເຈົ້າ ກໍມີຄວາມໄວ້ໃຈ ນາງກໍລີຢານ ອຸ້ງ ເພາະວ່າ ນາງໄດ້ກາຍ ເປັນນັກສະແດງທີ່ມີຄວາມສາມາດຄົນນຶ່ງ.
ໂດຍມີຫ້ອງການຢູ່ໃນນະຄອນລອສ ແອນເຈີເລສ ນັກສະແດງຍິງ ອາເມຣິກັນ ເຊື້ອສາຍກຳປູເຈຍ ອາຍຸ 33 ປີ ດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຮັບປະລິນຍາໂທ ຂະແໜງ ສິລະປະສາດດ້ານການສະແດງ ຈາກມະຫາວິທະຍາໄລ ແຊນຕາ ຄຣູສ ຂອງລັດຄາລີຟໍເນຍ ແລະທ່ານນາງ ໄດ້ເຮັດວຽກກັບໂຮງລະຄອນສຳຄັນໆ ທີ່ມີຊື່ສຽງ ແລະບໍລິສັດ ໂອເປຣາຫຼາຍແຫ່ງ ເຊັ່ນວ່າ Critical Mass Performance ແລະ Independent Shakespeare ເປັນຕົ້ນ.
ແຕ່ການເຮັດວຽກ ນຳໂຄງການທີ່ເປັນສ່ວນຕົວແບບນີ້ ໄດ້ຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການ ບໍ່ພຽງແຕ່ມີ ການຝຶກຊ້ອມແລະປະສົບການແບບມືອາຊີບ ຫຼາຍເທົ່ານັ້ນ.
ທ່ານນາງ ກໍລີຢາ ອຸ້ງ ກ່າວເປັນພາສາອັງກິດ ວ່າ “ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກກົດດັນ ຢ່າງໜັກ ຍ້ອນວ່າ ມັນເປັນເລື້ອງທີ່ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມໜັກໃຈ ແລະບົດເລື້ອງ ຫຼາຍຕອນແມ່ນໂສກເສົ້າແທ້ໆເລີຍ ແຕ່ກໍເປັນຍ້ອນຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ເຫັນພໍ່ຂອງ ຂ້າພະເຈົ້າ ໃນທີ່ສຸດແລ້ວ ກໍໄດ້ຍອມຮັບກັບສະພາບການໄດ້. ແລະພໍ່ຂອງຂ້າ ພະເຈົ້າ ບໍ່ເຄີຍເວົ້າກ່ຽວກັບມັນເລີຍ.”
ຈົດໝາຍຈາກບ້ານ ເປັນການສະແດງດ່ຽວ ທີ່ໃຊ້ເວລາເຖິງສອງຊົ່ວໂມງ ທີ່ປະກອບດ້ວຍພາບແສງສີສຽງ ທີ່ອີງຕາມຈົດໝາຍທັງຫຼາຍ ຈາກພໍ່ຂອງທ່ານນາງ ອຸ້ງ ແລະການປ່ຽນແປງດ້ານອາລົມ ຕະຫຼອດໄລຍະໃນການຈັດການກັບສິ່ງທີ່ ໄດ້ເກີດຂຶ້ນ.
ໃນບົດລະຄອນເວທີນີ້, ທ່ານນາງ ອຸ້ງ ໃຊ້ການບັນລະຍາຍ ການຮ້ອງເພງ ແລະ ການເຕັ້ນ ເພື່ອເລົ່າເລື້ອງລາວ ເພື່ອເປັນການຍົກຍ້ອງສັນລະເສີນ ຕໍ່ພວກອົບພະຍົບ ພວກຄົນເຂົ້າເມືອງ ແລະບາດແຜຊອກຊ້ຳທາງດ້ານຈິດໃຈ ທີ່ໄດ້ຮັບຕໍ່ໆກັນມາ ຈາກພາຍໃນຄອບຄົວ.
ທ່ານນາງອຸ້ງ ໄດ້ກ່າວວ່າ ການທຳງານໃນໂຄງການນີ້ ໄດ້ເອື້ອອຳນວຍໃຫ້ນາງ ຄົ້ນຄວ້າຫາເຊື້ອສາຍຄອບຄົວຂອງນາງ ຮວມທັງມູນເຊື້ອ ແລະປະເທດບ້ານ ເກີດເມືອງນອນຂອງພໍ່ນາງ.
ທ່ານນາງ ກໍລີຢານ ອຸ້ງ ໄດ້ພັນລະນາວ່າ “ໃນຂະນະທີ່ ຂ້າພະເຈົ້າ ເລີ້ມຕົ້ນສືບສວນເບິ່ງຈົດໝາຍທັງຫຼາຍ ແລະໄດ້ເລີ້ມຄຶດອອກໄດ້ວ່າ ບົດລະຄອນຂອງຂ້າພະເຈົ້າຈະເປັນແນວໃດ ຂ້າພະເຈົ້າເລີ້ມສຳນຶກໄດ້ວ່າ ຂ້າພະເຈົ້າຍັງສາມາດນຳເອົາເລື້ອງລາວຂອງພີ່ນ້ອງ ຂອງບັນພະບູລຸດ ຂ້າພະເຈົ້າ ມາເລົ່າໂດຍຜ່ານແບບລະຄອນ Shakespeare. ສະນັ້ນແລ້ວ ບົດລະຄອນນີ້ ກໍຍັງກ່ຽວກັບເລື້ອງນັ້ນ ກ່ຽວກັບຄວາມເຂົ້າໃຈ ໃນການເປັນຄົນກຳປູເຈຍນັ້ນ ເປັນຄືແນວໃດ ບາງທີ ການເປັນສິລະປິນ ເປັນຄືແນວໃດ ເປັນສິລະປິນຊາວກຳປູເຈຍ.”
ທ່ານນາງ ກໍລີຢານ ອຸ້ງ ໄດ້ທຳການສະແດງ “ຈົດໝາຍຈາກບ້ານ” ມາໄດ້ຫຼາຍກວ່າ 20 ຄັ້ງແລ້ວ ໃນທົ່ວສະຫະລັດ ແລະທ່ານນາງ ມີກຳນົດ ຈະນຳເອົາລະຄອນເວທີເລື້ອງນີ້ ໄປສະແດງຢູ່ທີ່ປະເທດໄທ ແລະ ກຳປູເຈຍ ໃນເດືອນມິຖຸນານີ້.
Children of immigrants, who are born in United States, often struggle to understand their own identity. A Cambodian-American actress is using her art to explore her roots through a very personal story. VOA's Chetra Chap reports.
(Opening Trailer Clip: Dad, I'm going to write a play. Can you tell me more about how our relatives escaped the Khmer Rouge? How did they get to America? )
This is Kalean Ung on stage performing "Letters from Home," a play about her Cambodian relatives who wrote letters to her father asking him to help them escape the Khmer Rouge genocide.
( Kalean Ung, Theatrical Performer)
They began in 1979 and spanned over the next several years. And they were letters from family members, who were trying to get out of the refugee camps, asking for my father to help them because my father was in America."
Her father, Chinary Ung, is an internationally respected, award-winning composer. He got a scholarship to study music in the U.S. in 1964. In the late 1970s, Chinary Ung witnessed from afar some 1.7 million Cambodians executed by the country's most destructive communist regime, the Khmer Rouge.
Later, he exchanged hundreds of letters with his surviving relatives living in refugee camps in Thailand. He was trying to find and sponsor them to America.
(Chinary Ung, Composer and Kalean's Father)
After 40 years, I buried the letters in the box. It just upsets me to read those letters. But finally, I have faith on Kalean because she became a capable actor."
Based in Los Angeles, the 33-year-old Cambodian-American actress earned her Master of Fine Arts in Acting from the University of California Santa Cruz, and she has worked with critically acclaimed theater and opera companies such as Critical Mass Performance and Independent Shakespeare.
But working on such a personal project demanded more than just professional training and experience.
(Kalean Ung, Theatrical Performer, in English)
"I felt overwhelmed because it is overwhelming and the passages were very sad, but also because I was watching my father finally deal with it. And my father never talked about it."
Letters from Home is a two-hour, multimedia solo performance based on the letters from Ung's father and his emotional journey dealing with what happened.
In the play, Ung speaks, sings and dances to tell a story that pays tribute to refugees, immigrants, and the traumas passed down within families.
Ung said working on this project allowed her to explore her connection to her family, legacy and the country of her father's birth.
(Kalean Ung, Theatrical Performer)
"As I started investigating the letters, and as I started figuring out what my play was, I started realizing that I could also channel my relatives, my ancestors through Shakespeare. So the play is also about that, about understanding what it is to be Cambodian perhaps; what it is to be an artist, a Cambodian artist."
Kalean Ung has performed "Letters from Home" more than 20 times across the U.S., and she is scheduled to bring the play to Thailand and Cambodia in June.
