ຫຼາຍໆປະເທດກຳລັງເວົ້າເຖິງຄວາມພະຍາຍາມທີ່ຈະພັດທະນາອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ໂດຍກ່າວເຖິງອາວຸດເຫຼົ່ານີ້ວ່າ ເປັນ “ຕົວພິກເກມ” ແຕ່ວ່າອາວຸດເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນຫຍັງ? ປະເທດໃດແດ່ມີ? ແລະຮ້າຍແຮງສ່ຳໃດ?
ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ແມ່ນຫຍັງ?
ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ສາມາດບິນໄດ້ ໃນຄວາມໄວບໍ່ຕ່ຳກວ່າ 5 ມາກ ແລະສາມາດປັບປ່ຽນຕຳແໜ່ງ ແລະທິດທາງໄດ້ ໃນລະຫວ່າງທີ່ກຳລັງບິນຢູ່. ອາວຸດນີ້
ແມ່ນຕ່າງຈາກລູກສອນໄຟຂີປະນາວຸດ ຊຶ່ງສາມາດເດີນທາງໄປດ້ວຍຄວາມໄວ
ແບບໄຮເປີໂຊນິກ (ຢ່າງໜ້ອຍ 5 ມາກ) ແຕ່ໄດ້ຖືກກຳນົດໃນການຕົກໃນແນວໂຄ້ງ ແລະຈຳກັດຕໍ່ການປ່ຽນຕຳແໜ່ງແລະທິດທາງ.
ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ມີຈັກປະເພດ?
ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ມີຢູ່ 2 ປະເພດໃຫຍ່: ປະເພດທີ່ເປັນຍານເວີ່ນ ແລະເປັນລູກສອນໄຟຄຣູສ.
ຊະນິດທີ່ເປັນຍານເວີ່ນນີ້ ແມ່ນຍິງຈາກຈະຫຼວດ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ຍານເວີ່ນກໍຈະແຍກໂຕອອກຈາກຈະຫຼວດ ແລະເວີ່ນໄປຫາເປົ້າໝາຍ ດ້ວຍຄວາມໄວ ຢ່າງນ້ອຍບໍ່ຫຼຸດ 5 ມາກ.
ຊະນິດທີ່ເປັນລູກສອນໄຟຄຣູສນັ້ນ ແມ່ນຂັບດັນດ້ວຍເຄື່ອງຈັກທີ່ໃຊ້ອາກາດເຜົາໄໝ້ດ້ວຍຄວາມໄວສູງ.
ມັນມີຄວາມສຳຄັນຢ່າງໃດ?
ຄວາມສາມາດໃນການຍິງອາວຸດທີ່ສາມາດປັບປ່ຽນຕຳແໜ່ງແລະທິດທາງດ້ວຍຄວາມໄວໄຮເປີໂຊນິກນີ້ ແມ່ນອຳນວຍໃຫ້ປະເທດໃດກໍຕາມທີ່ມີຄວາມສາມາດ ດັ່ງກ່າວເປັນຜູ້ໄດ້ປຽບຍ້ອນອາວຸດດັ່ງກ່າວສາມາດຫຼົບຫຼີກທຸກໆລະບົບການປ້ອງກັນທີ່ມີຢູ່ໃນເວລານີ້. ນາຍພົນຈອນ ໄຮເຕັນ (John Hyten) ອະດີດຮອງປະທານເສນາທິການຮ່ວມຂອງກອງທັບສະຫະລັດ ກ່າວຕໍ່ບັນດາແຂກ ທີ່ວໍຊິງຕັນ ໃນເດືອນມັງກອນ ປີ 2020 ຜ່ານມານີ້ວ່າ “ມັນບໍ່ສຳຄັນວ່າການຂົ່ມຂູ່ແມ່ນຫຍັງ. ຖ້າຫາກເຈົ້າບໍ່ສາມາດເຫັນມັນແລ້ວ ເຈົ້າກໍບໍ່ສາມາດປ້ອງກັນມັນໄດ້.”
ໃນຖານະທີ່ເປັນຜູ້ບັນຊາການ ກຳລັງຍຸດທະສາດ ຂອງສະຫະລັດ ໃນປີ 2018 ນາຍພົນໄຮເຕັນ ກ່າວວ່າ “ພວກເຮົາບໍ່ມີການປ້ອງກັນໃດໆທີ່ສາມາດປະຕິເສດຕໍ່ການສົ່ງອາວຸດໃນທຳນອງນີ້ໃສ່ພວກເຮົາ….. ການປ້ອງກັນຂອງພວກເຮົາກໍຄວາມສາມາດໃນການສະກັດກັ້ນ.”
ເຈົ້າໜ້າທີ່ສະຫະລັດ ກ່າວວ່າ ໃນຂະນະທີ່ມີເຣດ້າພາກພື້ນດິນບາງຊະນິດ ສາມາດຈັບການເຄື່ອນໄຫວຂອງອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກໄດ້ ແຕ່ມັນກໍບໍ່ມີເວລາພຽງພໍທີ່ຈະແຈ້ງເຕືອນກ່ຽວກັບການໂຈມຕີ. ເຈົ້າໜ້າທີ່ຄືກັນກັບນາຍພົນເບ້ຍບຳນານໄຮເຕັນ ໄດ້ສະເໜີໃຫ້ມີການສ້າງລະບົບເຣດ້າທີ່ມີຖານປະຕິບັດງານຢູ່ອະວະກາດ.
ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ມີຄວາມແຕກຕ່າງຈາກລູກສອນໄຟຂີປະນາວຸດຈັ່ງໃດ?
ລູກສອນໄຟຂີປະນາວຸດ ສາມາດເດີນທາງດ້ວຍຄວາມໄວແບບໄຮເປີໂຊນິກ ບໍ່ຫຼຸດ 5 ມາກ ແຕ່ໄດ້ຖືກກຳນົດ ການຕົກເປັນແນວໂຄ້ງ ໄວ້ແລ້ວ ແລະຈຳກັດຕໍ່ການປ່ຽນຕຳແໜ່ງແລະທິດທາງ.
ມີປະເທດໃດແດ່ກຳລັງພັດທະນາອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ?
ສະຫະລັດ ຣັດເຊຍ ແລະຈີນ ຕ່າງກໍພວມພັດທະນາອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ. ນອກ ນັ້ນແລ້ວກໍຍັງມີອີກຫຼາຍປະເທດ ພວມທຳການຄົ້ນຄວ້າ ກ່ຽວກັບອາວຸດດັ່ງກ່າວ ຊຶ່ງມີບາງປະເທດໄດ້ກ່າວອ້າງ ໃນການທົດລອງວຸດໄຮເປີໂຊນິກທີ່ຍັງບໍ່ສາມາດ
ມີການພິສູດໄດ້ເທື່ອ.
ນີ້ແມ່ນປະເທດຕ່າງໆທີ່ພວມພັດທະນາອາວຸດເຫຼົ່ານີ້:
ສະຫະລັດ: ກອງທັບສະຫະລັດໄດ້ຂໍງົບປະມານ 3 ພັນ 800 ລ້ານໂດລາເພື່ອພັດທະນາອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ ສຳລັບສົກງົບປະມານ 2022 ແລະອີກ 246 ລ້ານ 9 ແສນໂດລາສຳລັບການຄົ້ນຄວ້າ ເພື່ອປ້ອງກັນ ອາວຸດຊະນິດດັ່ງກ່າວ. ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກສ່ວນໃຫຍ່ຂອງສະຫະລັດແມ່ນກຳລັງຢູ່ໃນລະຫວ່າງການພັດທະນາ ແລະການທົດລອງ ແຕ່ກໍຄາດວ່າມີຢ່າງໜ້ອຍ 1 ລະບົບຈະສົ່ງເຂົ້າປະຈຳການໃນປີນີ້. ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກຂອງສະຫະລັດ ແມ່ນຕິດຫົວລະເບີດທຳມະ
ດາ.
ຣັດເຊຍ: ຣັດເຊຍໄດ້ເລີ້ມດຳເນີນການດ້ານເທັກໂນໂລຈີໄຮເປີໂຊນິກມາແຕ່ຊຸມປີ 1980. ເຈົ້າໜ້າທີ່ກອງທັບຣັດເຊຍ ກ່າວໃນວັນເສົາແລ້ວນີ້ວ່າ ຕົນໄດ້ຍິງລູກສອນໄຟໄຮເປີໂຊນິກເປັນເທື່ອທຳອິດໃນຢູເຄຣນໂດຍແນເປົ້າໝາຍໃສ່ສາງເກັບອາວຸດໃຕ້ດິນໃນພາກຕາເວັນຕົກຂອງປະເທດ. ໃນປີ 2018 ປະທານາທິບໍດີວລາດີເມຍ ປູຕິນ ຄຸຍໂມ້ກ່ຽວກັບລູກສອນໄຟໄຮເປີໂຊນິກກິນໂຊລແລະຍານເວີ່ນໄຮເປີໂຊນິກອາວັງກາດ. ນອກນັ້ນ ມົສກູຍັງໄດ້ພັດທະນາລູກສອນໄຟຄຣູສເຊີກອນ ທີ່ຍິງຈາກກຳປັ່ນລົບ. ລາຍງານແຈ້ງວ່າ ຍານເວີ່ນອາວັງກາດແມ່ນຕິດຫົວລະເບີດນິວເຄລຍ. ລາຍງານຂອງອົງການຂ່າວຣັດເຊຍ ຍັງກ່າວອ້າງວ່າ ຍານເວີ່ນອາວັງກາດໄດ້ສົ່ງເຂົ້າປະຈຳການແລ້ວ ໃນເດືອນທັນວາ 2019.
ຈີນ: ທາງກອງທັບແລະເຈົ້າໜ້າທີ່ສືບລັບຂອງສະຫະລັດ ກ່າວວ່າ ຈີນພວມດຳເນີນການກ່ຽວກັບລູກສອນໄຟຄຣູສແລະຍານເວີ່ນໄຮເປີໂຊນິກ ແລະເວົ້າວ່າ ມີລູກສອນໄຟຢ່າງນ້ອຍຊະນິດນຶ່ງສາມາດບັນທຸກຍານເວີ່ນໄຮເປີໂຊນິກທີ່ອາດຖືກສົ່ງເຂົ້າປະຈຳການແລ້ວ. ເຈົ້າໜ້າທີ່ສະຫະລັດ ກ່າວວ່າ ໃນລະຫວ່າງປີ 2016 ຫາ 2021 ປັກກິ່ງ ໄດ້ທຳການທົດລອງ ອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ “ຫຼາຍໆຮ້ອຍຄັ້ງ” ໃນຂະນະທີ່ວໍຊິງຕັນໄດ້ທຳການທົດລອງແຕ່ພຽງ 9 ເທື່ອເທົ່ານັ້ນພາຍໃນໄລຍະດຽວກັນ. ນາຍພົນມາກ ມິລລີ ປະທານເສນາທິການຮ່ວມ ຂອງກອງທັບສະຫະລັດ ກ່າວເຖິງການທົດລອງອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກໃນລະດັບສູງຂອງຈີນ ທີ່ມີຂຶ້ນໃນເດືອນສິງຫາປີ 2021 ນັ້ນວ່າ "ມີຄວາມສຳຄັນຫຼາຍ.”
ທ່ານມິລລີ ກ່າວຕື່ມວ່າ "ພວກເຮົາໄດ້ຮູ້ເຫັນເປັນພະຍານ ນຶ່ງໃນການປ່ຽນແປງ ທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ ໃນດ້ານອຳນາດຍຸດທະສາດພູມີສາດຂອງໂລກ ມັນເກີດຂຶ້ນ ແຕ່ພຽງເທື່ອດຽວ ໃນຊົ່ວໄລຍະເວລານຶ່ງ ເທົ່ານັ້ນ.”
ເກົາຫຼີເໜືອ: ເກົາຫຼີເໜືອກ່າວອ້າງວ່າ ຕົນໄດ້ທົດລອງຢ່າງເປັນຜົນສຳເລັດໃນການຍິງລູກສອນໄຟໄຮເປີໂຊນິກ 2 ເທື່ອໃນປີນີ້ ຄືເທື່ອທີ 1 ໃນວັນທີ 5 ມັງກອນ ແລະອີກເທື່ອນຶ່ງໃນວັນທີ 11 ມັງກອນ ອີງຕາມອົງການຂ່າວສູນກາງ. ເຈົ້າໜ້າທີ່ສະຫະລັດຍັງບໍ່ໄດ້ໃຫ້ການຢືນຢັນກ່ຽວກັບການກ່າວອ້າງດັ່ງກ່າວໂດຍເວົ້າວ່າ ການຍິງເປັນພຽງການທົດລອງລູກສອນໄຟຂີປະນາວຸດເທົ່ານັ້ນ. ຜູ້ນຳຂອງເກົາຫຼີເໜືອ ທ່ານກິມ ຈົງ ອຶນ ກ່າວວ່າ ລູກສອນໄຟໄຮເປີໂຊນິກ ຈະເພີ້ມຄວາມສາມາດຂອງປະເທດທ່ານ “ໃນການສະກັດກັ້ນສົງຄາມ” ນິວເຄລຍ ຊຶ່ງເປັນທ່າທີ ທີ່ພວກນັກຊ່ຽວຊານຫຼາຍໆຄົນກ່າວວ່າ ເຮັດໃຫ້ເກົາຫຼີໃຕ້ຕົກຢູ່ໃນຄວາມສ່ຽງ.
ປະເທດອື່ນໆ: ອອສເຕຣເລຍ ອິນເດຍ ຝຣັ່ງ ແລະ ຍີ່ປຸ່ນ ຕ່າງກໍພວມພັດທະນາເທັກໂນໂລຈີອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ. ອີຣ່ານ ອິສຣາແອລ ແລະເກົາຫຼີໃຕ້ ກໍມີລາຍງານວ່າ ໄດ້ດຳເນີນການໄປແລ້ວ ໃນອັນທີ່ເອີ້ນກັນວ່າ “ພື້ນຖານການຄົ້ນຄວ້າ” ກ່ຽວກັບອາວຸດໄຮເປີໂຊນິກ.
Sources: Congressional Research Service, VOA reporting