ຄະນະກຳມະການສູນກາງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ເພີ່ມມາດຕະການກວດກາການປະຕິບັດໜ້າທີ່ ແລະຊັບສິນຂອງພະນັກງານພັກ-ລັດ, ຕຳຫຼວດ ແລະທະຫານທີ່ພົວພັນກັບການທຸດຈະລິດນັ້ນ. ຊົງລິດ ໂພນເງິນ ມີລາຍງານມາຈາກບາງກອກ.
ທ່ານຄຳພັນ ພົມມະທັດ, ປະທານຄະນະກວດກາສູນກາງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ໃຫ້ການຢືນຢັນວ່າ ເປົ້າໝາຍຂອງການກວດກາພັກ-ລັດ ໃນໄລຍະນີ້ ໄດ້ແນໃສ່ການກວດກາການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃນບັນດາໂຄງການພັດທະນາຕ່າງໆ ທີ່ລົງທຶນໂດຍລັດຖະບານເປັນດ້ານຫລັກ ເພາະວ່າຖືເປັນພາກສ່ວນທີ່ມີການຮົ່ວໄຫລ ແລະ ເກີດການສູນເສຍດ້ານງົບປະມານຂອງລັດຖະບານຫລາຍທີ່ສຸດໃນໄລຍະທີ່ຜ່ານມາ ໂດຍມີສາເຫດສຳຄັນມາຈາກການປະຕິບັດໜ້າທີ່ໂດຍທຸດຈະລິດຂອງບັນດາພະນັກງານພັກ-ລັດ. ສະນັ້ນ ເພື່ອເປັນການສະກັດກັ້ນ ແລະປາບປາມການກະທຳດັ່ງກ່າວ ຈຶ່ງຕ້ອງເພີ້ມມາດຕະການເຂັ້ມງວດຫລາຍຂຶ້ນເຂົ້າໃນການກວດກາການປະຕິບັດໜ້າທີ່ ແລະບັນຊີຊັບສິນຂອງບັນດາພະນັກງານພັກລັດຜູ້ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງໃນທຸກໂຄງການຂອງລັດຖະບານ ແລະໃນນີ້ລວມເຖິງບັນດາເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຫລວດ ແລະທະຫານອີກດ້ວຍ ດັງທີ່ທ່ານຄໍາພັນໃຫ້ການຢືນຢັນວ່າ:
“ຈຸດສຸມການກວດກາລັດແມ່ນສຸມໃສ່ກວດກາ ບັນດາປາກົດການລະເມີດລະບຽບການຕ່າງໆ ໃນການລົງທຶນກໍ່ສ້າງພື້ນຖານໂຄງລ່າງ, ການຄຸ້ມຄອງ ແລະ ນຳໃຊ້ຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ, ອົງການ ກວດກາລັດ ແລະ ຕ້ານການສໍ້ລາດບັງຫລວງ ແຕ່ລະຂັ້ນ ຍັງຈະເຮັດໜ້າທີ່ຢ່າງຕັ້ງໜ້າໃນການກວດກາ ພະນັກງານ, ລັດຖະກອນ, ທະຫານ ແລະ ຕຳຫລວດທີ່ມີພຶດຕິກຳສໍ້ລາດບັງຫລວງຕາມທີ່ໄດ້ກຳນົດໃນກົດໝາຍ ໂດຍຕິດພັນກັບການຄຸ້ມຄອງ ກວດກາເອກະສານແຈ້ງຊັບສິນ.”
ໃນຊ່ວງ 5 ປີຜ່ານມາ ໄດ້ກວດພົບການທຸດຈະລິດທີ່ເປັນການຮ່ວມມືລະຫວ່າງສະມາຊິກພັກກັບບຸກຄົນພາຍນອກ 794 ຄົນ ອັນເຮັດໃຫ້ພາກລັດເກິດການເສຍຫາຍຫລາຍກວ່າ 746 ຕື້ກີບ ກັບ 362 ກວ່າລ້ານບາດ ແລະ 14 ລ້ານໂດລາ ຊຶ່ງໃນນີ້ກໍສາມາດເກັບຄືນມາໄດ້ 391 ກວ່າຕື້ກີບກັບ 25 ລ້ານກວ່າບາດ ແລະ 10,000 ໂດລາ ທັງຍັງໄດ້ດຳເນີນການກວດກາພາຍໃນພັກ ແລະລົງໂທດທາງວິໄນຕໍ່ສະມາຊິກພັກຫລາຍກວ່າ 3,200 ຄົນ ທີ່ພົວພັນກັບການທຸດຈະລິດດ້ວຍການໃຊ້ອຳນາດໜ້າທີ່ເພື່ອຫາຜົນປະໂຫຍດໃຫ້ຕົນເອງ ຊຶ່ງໃນນີ້ກໍລວມທັງ 473 ຄົນ ທີ່ຖືກລົງໂທດທາງວິໄນ ແລະ 71 ຄົນຖືກລົງໂທດຂັງຄຸກ ທີ່ມີສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງກັບການທຸດຈະລິດໃນ 191 ໂຄງການ ທີ່ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານລາວເສຍຫາຍຫລາຍກວ່າ 498 ຕື້ກີບ ກັບ 395,554 ບາດ ແລະ 1 ລ້ານໂດລາ ແຕ່ສາມາດເກັບກູ້ຄືນມາໄດ້ 244 ຕື້ກີບ ກັບ 40,000 ໂດລາ ເທົ່ານັ້ນ.
ສ່ວນອົງການກວດສອບແຫ່ງລັດຖະບານລາຍງານວ່າ ການກວດກາ 247 ໂຄງການໃນຊ່ວງປີ 2019-2021 ພົບວ່າ ການທຸຈະລິດໄດ້ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານລາວເສຍຫາຍທາງດ້ານງົບປະມານໄປຫຼາຍກວ່າ 5,282 ຕື້ກີບ ແລະ ເພື່ອປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ເກີດການເສຍຫາຍເພີ່ມຂຶ້ນອີກ ຈຶ່ງຕ້ອງເລັ່ງດຳເນີນການກວດກາທຸກ ໂຄງການໃຫ້ໄດ້ໄວທີ່ສຸດ. ຫາກແຕ່ດ້ວຍການທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການຮ່ວມມືຈາກພາກສ່ວນ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງແທ້ຈິງ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ກວດກາຢ່າງລະອຽດໄດ້ພຽງ 10 ໂຄງການ ແລະທີ່ມີການເສຍຫາຍເກີນກວ່າ 643 ຕື້ກີບກັບ 384 ກວ່າລ້ານບາດ ແລະເກີນກວ່າ 23 ລ້ານໂດລານັ້ນ ໂດຍເກັບກູ້ຄືນມາ ໄດ້ພຽງ 67 ກວ່າຕື້ກີບ ກັບ 4 ລ້ານກວ່າບາດໃນປີ 2021.
ທາງດ້ານທ່ານ ບຸນໂຈມ ອຸບົນປະເສີດ ລັດຖະມົນຕີກະຊວງການເງິນຍອມຮັບວ່າ ການເສຍຫາຍ ດ້ານລາຍຮັບຂອງລັດຖະບານລາວຫຼາຍທີ່ສຸດນັ້ນ ເປັນຍ້ອນການທຸດຈະລິດ ໂດຍບັນດາພະນັກງານ ພາສີທີ່ມີການຈັດຕັ້ງ ແລະແບ່ງໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບຢ່າງເປັນຂະບວນການກໍຄື ພະນັກງານພາສີໄດ້ ພະຍາຍາມປົກປິດການທຸດຈະລິດຂອງພວກຕົນ ດ້ວຍການມອບໝາຍໜ້າທີ່ຈັດ ເກັບພາສີໃຫ້ກັບ ພະນັກງານສັນຍາຈ້າງ ເພື່ອວ່າຈະເຮັດໃຫ້ພວກຕົນລອດພົ້ນຈາກຄວາມຜິດດ້ວຍການໂຍນ ຄວາມຜິດໃຫ້ພະນັກງງານສັນຍາຈ້າງນັ້ນເອງ.
ສ່ວນອົງການເພື່ອຄວາມໂປ່ງໃສສາກົນ (Transparency International) ກໍລາຍງານວ່າ ລັດຖະບານລາວ ມີຄວາມໂປ່ງໃສໃນການ ບໍລິຫານງານທີ່ລະດັບ 30 ຄະແນນຈາກ 100 ຄະແນນເຕັມແລະຈັດຢູ່ໃນອັນດັບ 128 ຂອງໂລກໃນປີ 2021 ໝາຍຄວາມວ່າມີນັກລົງທຶນຊາວຕ່າງຊາດ ໃນລາວພຽງ 30 ຄົນຈາກ 100 ຄົນ ທີ່ມີຄວາມຄິດເຫັນວ່າການບໍລິຫານງານຂອງລັດຖະບານລາວ ບໍ່ມີການທຸຈະລິດຂະນະທີ່ຊາວຕ່າງຊາດ 70 ຄົນຈາກ 100 ຄົນນັ້ນມີຄວາມຄິດເຫັນວ່າມີການທຸດຈະລິດເກີດຂຶ້ນຢ່າງກວ້າງຂວາງໃນວົງການພັກ- ລັດຖະບານລາວ.
